Ders Sarayının sizler için hazırlamış olduğu TYT Biyoloji – Canlı Alemleri 3 (Hayvanlar Alemi) Konu Anlatımı yazısına hoş geldiniz. Bu yazımızda Biyoloji dersinin önemli konularından olan Canlı Alemleri 3 (Hayvanlar Alemi) konusunu örnekler, gerekli uyarılar ve yardımcı resimlerle anlatıp, konuyu daha iyi kavramanızı sağlamak istiyoruz.

Canlı Alemleri 3 (Hayvanlar Alemi) yazısını okumadan önce
Canlıların Yapısındaki Temel Bileşenler – 1
Karbonhidratlar – Canlıların Yapısındaki Temel Bileşenler – 2
Lipitler – Canlıların Yapısındaki Temel Bileşenler –3
Proteinler Canlıların Yapısındaki Temel Bileşenler-4
Enzimler Canlıların Yapısındaki Temel Bileşenler-5
Vitaminler ve Hormonlar Canlıların Yapısındaki Temel Bileşenler-6
Atp Canlıların Yapısını Oluşturan Temel Bileşenler-7
Canlılığın Temel Birimi Hücre
Hücre Zarından Madde Geçişleri Sitoplazma ve Hücre Organelleri
Canlı Alemleri 2 (Protista, Bitki ve Mantarlar Alemi)
yazılarını mutlaka okuyup, sonra bu konu anlatımını okumanız konuyu bütün olarak kavramanız açısından çok daha faydalı olacaktır.

Canlı Alemleri 3
(Hayvanlar Alemi)

Canlı Alemleri 3 (Hayvanlar Alemi) kazanımları için tıklayın.

9.3. Canlılar Dünyası
9.3.1. Canlıların Çeşitliliği ve Sınıflandırılması Anahtar Kavramlar
ikili adlandırma, sınıflandırma, tür
9.3.1.1. Canlıların çeşitliliğinin anlaşılmasında sınıflandırmanın önemini açıklar.
a. Canlıların sınıflandırılmasında bilim insanlarının kullandığı farklı ölçüt ve yaklaşımlar tartışılır.
b. Canlı çeşitliliğindeki değişimler nesli tükenmiş canlılar örneği üzerinden tartışılır.
9.3.1.2. Canlıların sınıflandırılmasında kullanılan kategorileri ve bu kategoriler arasındaki hiyerarşiyi örneklerle açıklar.
a. Canlıların sınıflandırılmasında sadece tür, cins, aile, takım, sınıf, şube ve âlem kategorilerinin genel özelliklerine değinilir.
b. Carolus Linnaeus’un sınıflandırmayla ilgili çalışmalarına değinilir.
c. Hiyerarşik kategoriler dikkate alınarak çevreden seçilecek canlı türleriyle ilgili ikili adlandırma örnekleri verilir.
ç. Öğrencilerin canlılar dünyası ile ilgili çektiği/edindiği fotoğraflardan video veya bir ürün oluşturmaları sağlanır.

Canlı Alemleri 3 (Hayvanlar Alemi)

Genel Özellikleri

• Tümü çok hücreli ökaryot canlılardır.
• Hücre duvarı ve kloroplast içermezler.
• Tümü heterotrof olarak beslenir.
• Bazı basit yapılı hayvanlar hariç çoğunluğu epitel, bağ, kas, sinir gibi dokulara sahiptir.
• Depo karbonhidratları glikojendir.

Hayvanlar alemi omurgasızlar ve kordalılar olmak üzere iki şubeye ayrılır. Kordalılar da ilkel kordalılar ve omurgalılar olarak iki gruba ayrılır.

OMURGASIZLAR

1.Süngerler

• Hayvanlar aleminin en basit grubudur.
• Gelişmiş sistemleri yoktur.
• Tatlı sularda, denizlerde zemine bağlı hareketsiz yaşarlar.
• Vücutlarındaki deliklerden (por) su geçerken gaz alışverişini, besin alımını ve atıkların atılması sağlanır.
• Silisyumoksit ve kalsiyumkarbonat kristallerinden oluşmuş iç iskelet (spikul) bulunur.
•  Süngerler, eşeyli ve eşeysiz (tomurcuklanma ve rejenerasyon) yolla üreyebilir, kendini yenileme yetenekleri yüksektir. Hermafrodittirler. Ancak gametler farklı zamanlarda üretildiği için kendilerini dölleyemezler.

2. Sölenterlerin

• Mercanlar, hidralar ve denizşakayığı sabit, denizanaları ise yüzücü sölenter örnekleridir.
• Suyla madde alışverişi vücut yüzeyi aracılığıyla yapılır.
• Bazı sölenter türleri, diğer canlılarla birlikte mutualist yaşar. Örneğin deniz anemonu ile palyaço balığı arasında bu şekilde bir birliktelik vardır.
• Ağız açıklıkları etrafında tentakül denilen kamçı benzeri uzantılar avlanma ve savunma için kullanılır.
• Hayvanlar aleminde ilk sinir sistemine sölenterlerden hidralarda rastlanır.

3. Solucanlar

Solucanlar 3 grupta incelenir.

a. Yassı Solucanlar: 

Vücutları ince olduğu için oksijen ve karbon dioksit alışverişini vücut yüzeyi ile yapar.Vücutlarında ağız ve anüs görevi yapan tek açıklık bulunur.

Parazit olan türlerde üreme sistemi iyi gelişmiştir.

İp merdiven sinir sistemi vardır. 

Genellikle hermafrodittir.

Planarya, karaciğer kelebeği ve tenya örnektir.

-Hayvanlar aleminde ilk özelleşmiş boşaltım organı olan protonefridyum yassı solucanlarda görülür. -Merkezi sinir sisteminin ilk görüldüğü hayvan grubu yine yassı solucanlardır. (İp merdiveni sinir sistemi)

b. Yuvarlak Solucanlar: 

• Solunum ve boşaltım vücut yüzeyinden  difüzyonla gerçekleşir.

Sindirim boşluğunda ağız ve anüs olmak üzere iki açıklık vardır. (İlk iki açıklıklı sindirim sistemi) Bağırsak solucanı, tirişin, ve kancalı kurt insanlarda parazit olan yuvarlak solucan türlerindendir.

c. Halkalı Solucanlar:

• Kapalı dolaşım sistemi görülür.
• Suda yaşayanları solungaç solunumu yapar. Karada yaşayan türleri ise oksijen, karbon dioksit değişimini nemli derilerinden difüzyonla gerçekleştirir.
• Boşaltım nefridyum denilen yapılar ile yapılır.
• İp merdiven sinir sistemi vardır. 
• Eşeyli ürerler.

-Toprak solucanlarının faaliyetleri çiftçiler için önemlidir. Toprak solucanı toprağa açtığı galeriler nedeniyle toprağın havalanmasını, su geçirgenliğini artırır. Bu etkinliği toprağın verimliliğine katkıda bulunur. Toprağı besin ve oksijen yönünden zenginleştirerek bitki üretimini olumlu yönde etkiler.

4. Yumuşakçalar

• Vücutları yumuşak ve kabukludur. Kabuklarının altında manto adı verilen ince bir doku tabakasından oluşan vücut örtüleri vardır.
• -Kara salyongozu dışında diğer yumuşakçalar suda yaşar ve solungaç solunumu yapar.
• Açık dolaşım görülür.
•  Yumuşakçaların bir sınıfı olan kafadan bacaklılarda (mürekkep balığı, ahtapot) kapalı dolaşım görülür.
• Salyangoz, midye, ahtopot ve mürekkep balığı, sümüklü böcek yumuşakçaların önemli örneklerindendir.

5. Eklem bacalılar

• Kabuklular, örümcekler, çok ayaklılar ve böcekleri içine alır.
• Vücutları bölmeli, hareket organları eklemlidir.
• Protein ve kitinden oluşmuş dış iskeletleri vardır. Eklem bacaklılar otçul, etçil ya da hepçil olabilir.
• Solunumları ise çoğunda trakelerle, örümceklerde kitapsı akciğerler, suda yaşayanlarda solungaçlarla gerçekleşir.
• Özelleşmiş boşaltım organları vardır. Gelişmiş bir sinir sistemi bulunur.
• Duyu organları, özellikle gözleri, iyi gelişmiştir. Bazılarında kanatlar gelişmiştir ve uçabilirler. Eşeyli ürerler ve genellikle yumurta bırakarak çoğalırlar. Yumurtadan çıkan organizmalar gelişim dönemlerinde başkalaşım geçirir.

a. Kabuklular:

 Kabukları serttir. Çoğu tatlı suda ve denizde, bir kısmı ise karaların nemli bölgelerinde yaşar. Solungaç solunumu yaparlar. Bu gruba örnek olarak istakoz, yengeç, karides, kerevit, su piresi verilebilir.

b. Örümcekler, akrepler, keneler:

 Hemen hepsi karada yaşayan hayvanlardır. Dört çift bacak taşımasıyla görünüş olarak diğer eklem bacaklılardan ayırt edilir. Baş ile göğüs bölgesi birbiriyle kaynaşmış durumdadır. Su kenesi, örümcek, kene, akarlar ve akrep bu grubun örneklerindendir.

c. Çok ayaklılar: 

Vücutları uzun ve bölmelidir. Her bölmede ayak bulunur. Çıyanlarda her bölmede bir çift, kırkayakta ise iki çift ayak vardır. Örnek: Çıyan, kırkayak.

d. Böcekler: 

• Vücutları baş, göğüs ve karın olmak üzere üç kısımdan oluşur.
• Açık dolaşım sistemine sahip olup, trake solunumu yaparlar.
• Kanlarında solunum gazları ve solunum pigmentleri bulunmaz.
• Genellikle eşeyli ürerler ve gelişimleri sırasında başkalaşım geçirirler. (Tırtılın kelebeğe dönüşmesi)
• İç döllenme dış gelişme görülür.
• Baş bölgesinde bir çift anten yer alır.
• Genellikle iki çift kanata ve üç çift bacağa sahiptirler.
• Kitin kapsayan dış iskeleti vardır. Dış iskelet vücut büyümesini sınırladığından dolayı böceklerde periyodik aralıklarla değiştirilir.
• Açık dolaşım sistemine sahiptirler.
• Boşaltım atığı ürik asittir.
• Karınca, arı, çekirge, bit, pire, sinek, termit gibi hayvanlar örnek olarak verilebilir.

6. Derisi dikenliler

• Hemen hepsi denizlerde yaşar.
• Vücutlarının içinde kalker plakçıklardan oluşmuş iç iskelet vardır. İç iskelette dikensi çıkıntılar bulunur. Bu nedenle derisi dikenliler olarak adlandırılır.
• Rejenerasyon yetenekleri yüksektir yani vücutlarından kopan herhangi bir parçayı hücre bölünmesiyle yenileyebilirler. Eşeysiz üreme düzeyindedir. Örneğin denizyıldızı kopan kollarını yenileyerek birey sayısını artırabilir.
• Eşeysiz (rejenerasyon) ve eşeyli ürerler.

2. OMURGALILAR

BİR HAYVANIN KORDALI OLDUĞUNU GÖSTEREN BAZEN EMBRİYODA BAZEN DE ERGİNDE GÖRÜLEN 4 ANAHTAR ÖZELLİK VARDIR. ŞİMDİ HEP BERABER BU 4 ÖZELLİĞİ İNCELEYELİM

1. Yaşamın en az bir döneminde veya tüm yaşamı boyunca sırtta içi boş bir sinir kordonu bulunması

2. Tüm kordalıların embriyolarında ve bazı ergin kordalılarda sindirim kanalı ve sinir şeridi arasında konumlanan notokord bulunması

3. Solungaç yarıklarının bulunması (omurgalılarda embriyonik dönemde bulunur. Daha sonra kapanır.)

4. Embriyolojik gelişimlerin bazı evrelerinde, anüsün gerisinde konumlanmış bir kuyruğun bulunması

Omurgalılar beş sınıfta incelenir.

1. Balıklar

• Etçil, otçul ve hem etçil hem otçul olarak beslenen üyeleri vardır.
• Solungaç solunumu yaparlar.
• Çoğunda dış döllenme ve dış gelişme ile olur. Kıkırdaklı balıklarda iç döllenme iç gelişme görülebilir.
• Kalpleri iki bölmelidir (bir kulakçık, bir karıncık) ve daima kirli kan bulunur.

Balıklar, küçük kan dolaşımının görülmediği tek omurgalı sınıfıdır.

• Vücut ısıları değişken canlılardır. (Soğuk kanlı canlı)
• Azotlu boşaltım atığını amonyak (NH3) halinde atarlar.
• Kemik veya kıkırdaktan yapılmış iç iskeletleri vardır.
• Balıklar; çenesiz balıklar, kıkırdaklı balıklar ve kemikli balıklar olmak üzere 3 grupta incelenir.
• Köpek balığı ve vatoz balığının kıkırdaktan oluşan bir iç iskeleti vardır.

Balıklarda pul, çene, yüzme kesesi, kemikten oluşan iç iskelet ve solungaç kapağı ortak değildir.Kemik bir iskelet, yüzme keseleri (bazılarında akciğer bulunur) ve pullar kemikli balıklarda bulunur.Kıkırdaklı balıklarda (köpek balığı ve vatoz) solungaç kapağı bulunmaz.

2. İki yaşamlılar

• Yaşamlarının bir kısmını suda bir kısmını karada geçirdikleri için “iki yaşamlılar” adını almışlardır.
• Gelişmelerinde genel olarak başkalaşım görülür.
• Larva dönemi suda geçer. Bu dönemde solunumu solungaçlar sağlar.
• Deri ve akciğer solunumu yaparlar. Akciğerleri basit bir kese şeklindedir.
• Derileri çıplaktır. Salgılanan mukus deriyi nemli tutarak deri solunumu için uygun ortam sağlar.
• Bu grubun en önemli örneği olan kurbağalarda kalp iki kulakçık ve bir karıncık olmak üzere üç odacıktan oluşur.
• Kan kalp karıncıklarında karışır ve vücuda karışık kan pompalanır.
• Soğukkanlı hayvanlardır. Kış uykusuna yatarlar.
• Genellikle dış döllenme görülür ve gelişme suda tamamlanır.
• Ağaç kurbağası, yeşil kara kurbağası ve semenderler bu gruba örnektir.
• Azotlu boşaltım atığını larva döneminde amonyak ergileri ise üre halinde atarlar.

3. Sürüngenler

– Akciğer solunumu yaparlar.

– Derileri üzerinde keratin yapılı pullar veya kemik plakalar bulunur.

-Deri solunumu görülmez.

Sürüngenlerin vücutları pul ya da benzer levhalarla kaplıdır. Bu durum, nem kaybını en az düzeyde tutmalarını sağlar, bu sayede kurak ortamlara oldukça iyi uyum sağlarlar.

-Kalpleri iki kulakçık ve bir karıncık olmak üzere üç odacıktan oluşur. Karıncık yarım bir perde ile ikiye ayrılmıştır. Temiz ve kirli kan karıncıkta karışır.

Ancak timsahların kalpleri dört odacıklıdır. Bu canlılarda karıncık diğer sürüngenlerden farklı olarak tamamen ikiye bölünmüştür. Kalplerinde iki kulakçık iki karıncık bulunur. Kirli ve temiz kan karıncıklarda karışmaz. Fakat kan, kalpten çıktıktan sonra iki atardamar arasında bulunan panizza kanalında karışır. Vücuda karışık kan gönderilir. Bu yüzden soğuk kanlı canlılardır.

-Soğukkanlı canlılardır. Kış uykusuna yatarlar.

-İç döllenme görülür ve gelişme ana canlının vücudu dışında gerçekleşir. Bazı türlerde yavruların yumurtadan çıkması, dişinin içinde gerçekleşir.

-Azotlu boşaltım atığını ürik asit halinde atarlar. -Sürüngenlere; yılanlar, kertenkeleler, kaplumbağalar, timsahlar ve soyu tükenmiş dinozorlar örnek olarak verilebilir.

4. Kuşlar

• Vücutları, uçmayı ve yalıtımı sağlayan tüylerle kaplıdır. Bacaklarında ve ayaklarında pullar vardır.

Tüyler, kuşlara özgü yapılardır. Yani bir hayvanda tüy varsa kuştur.

• Akciğer solunumu yaparlar. Akciğerlere bağlı hava keseleri vücut ağırlığını azaltır ve uçmayı kolaylaştırır.

Kuşlar deri solunumu yapamazlar. Çünkü derilerinde salgı bezi yoktur. Kuru bir derileri vardır. Kuru ortamda solunum gazları difüzyon yapamaz.

• Zarsı (bağ dokudan oluşan) diyaframları vardır.
• Kemiklerinin çoğunun içi boştur (hava ile dolu).  Akciğerlere bağlı hava keseleri uzun kemiklerin içine doğru uzanmıştır. Bu durum iskelete hafiflik sağlar, uçma kolaylığı sağlar.
• Kalpleri iki kulakçık ve iki karıncık olmak üzere dört odacıktan oluşur. Temiz ve kirli kan birbirine karışmaz.
• Alyuvarları çekirdeklidir.
• Memelilerde sadece sol, kuşlarda sadece sağ aort yayı bulunur.
• Sıcakkanlı hayvanlardır. Bu tip canlılarda vücut sıcaklığı sabittir. Çevre sıcaklığına bağlı değişmez.
• Çenelerinde diş yoktur. Keratin yapıdaki gaga, beslenme tipine göre farklı şekillerde olabilir. Bunun yerine mekanik sindirimi sağlayan taşlık bulunur.

Balıklarda, kurbağalarda, sürüngenlerde ve kuşlarda dışkı (sindirim kanalındaki atık), boşaltım atıkları ve üreme hücreleri kloak adı verilen tek bir açıklıktan dışarı atılır. Kloak memelilerde yoktur. Sindirim atıkları ve boşaltım atıkları farklı açıklıklardan atılır.

• Kuşlar hem etçil hem otçul canlılardır.
• İç döllenme görülür. Gelişme vücudun dışında olur. Yumurtaları sert bir kabukla örtülüdür.
• Yavru bakımı vardır.
• Azotlu boşaltım atığını ürik asit halinde atarlar.
• Metabolizmaları oldukça hızlıdır. Vücut sıcaklıkları 40-41 0C dir.
• Bu gruba devekuşu, penguen, tavuk, flamingo, ördek, turna, guguk kuşu, güvercin, papağan, kuzgun, gibi örnekler verilebilir.

Kuşlarda uçmayı kolaylaştıran adaptasyonlar -Gelişmiş kanatlarının olması. Kanatlar, özel yapıları sayesinde su ve havayı geçirmeyecek şekilde oluşmuştur. -Akciğerlerine bağlı hava keselerinin bulunması. (Bu hava keselerinde kan ile gaz alışverişi olmaz.) -Kemiklerin iç kısmı bal peteği görünümünde kuvvetli hafif olması. -Göğüs omurlarının bitişik olması. -Vücutlarında su yerine yağ depo etmeleri. – Birçok deri salgı bezinin bulunmaması. -Bazı iç organların eksik olması. (Örneğin dişi kuşlarda tek yumurtalık bulunur.)

5. Memeliler

Omurgalıların insanları da kapsayan grubudur.

Vücut genellikle ısı yalıtımını sağlayan kıllarla örtülmüştür.

Kıllar, memelilere özgü yapılardır.

• Akciğer solunumu görülür.
• Akciğerlerinde alveol adı verilen kesecikler bulunur.
• Kastan yapılmış bir diyaframa sahiptirler.
• Olgun alyuvarlar solunum yüzeyinin artırılabilmesi için çekirdeklerini kaybetmişlerdir.
• Kalpleri iki kulakçık ve iki karıncık olmak üzere dört odacıktan oluşur.
• Temiz ve kirli kan birbirine karışmaz.
• Sıcakkanlı hayvanlardır.
• Aort damarı sola döner.
• Dişileri süt bezlerine sahiptir.
• İç döllenme görülür. Yavru bakımı en üst seviyeye ulaşmıştır.

Memeliler, gagalı memeliler, keseli memeliler ve plasentalı memeliler olmak üzere üç gruba ayrılır.

• Gagalı memeliler,yumurtlayan tek memeli takımıdır. Kuluçkaya yatarlar. Yavrular yumurtadan çıktıktan sonra anne karnında meme uçları olmayan süt bezlerinden beslenir. Dikenli karıncayiyen ve ornitorenk gagalı memelilerdir.

• Keseli memelilerde kısa bir gebelik süresinin sonunda doğan yavrular gelişimini tamamlamamıştır. Bu yavrular anne karnındaki keseye alınırlar ve buradaki süt bezlerinden beslenerek gelişimlerini tamamlarlar. Kanguru, panda ve koalalar keseli memelidir.

• Plasentalı memelilerin embriyoları gelişimlerini döl yatağı içinde tamamlarlar. Yavru belirli bir süre anne bakımına muhtaçtır. Beslenme ve gaz alışverişi plasenta aracılığı ile ana tarafından sağlanır.
• Üreme, sindirim ve boşaltım ürünleri ayrı açıklıklardan dışarıya bırakılır.

• Örnek: Kedi, aslan, tavşan, maymun, insan, balina, yunus, fok, yarasa plasentalı memelilerden bazılarıdır.

-Gagalı memelilerde iç döllenme dış gelişme, -Keseli memelilerde iç döllenme ve kısmen dış gelişme, -Plasentalı memelilerde iç döllenme ve tamamen iç gelişme görülür.

-Memeliler sınıfına özgü bazı özellikler: -Vücutlarında kılların bulunması (Suda yaşayanları hariç) -Yavrularını süt ile beslemeleri -Alveollü akciğerlerinin bulunması -Kaslı diyaframın bulunması -Olgun alyuvarlarının çekirdeksiz olması -Kıl ve ter bezlerinin bulunması

Canlı Alemleri 3 (Hayvanlar Alemi) Konu Anlatımı yazımız burada sona eriyor. Canlı Alemleri 3 (Hayvanlar Alemi) konusu ile ilgili ek çalışmalar yapmak isterseniz, burayı ziyaret edebilirsiniz.