Cumhuriyet Döneminde Göstermeye Bağlı Edebi Metinler Konu Anlatımı

Ders Sarayının sizler için hazırladığı Cumhuriyet Döneminde Göstermeye Bağlı Edebi Metinler Konu Anlatımı yazımıza hoş geldiniz. Cumhuriyet Döneminde Göstermeye Bağlı Edebi Metinler Konu Anlatımı yazımız Türk Edebiyatı tarihinde Cumhuriyetin ilanı ile değişen ve gelişen göstermeye bağlı edebim metinleri kapsamlı ve detaylı bir şekilde ele almaktadır.

Cumhuriyet Döneminde Göstermeye Bağlı Edebi Metinler Konu Anlatımı yazımızı okumadan önce yine Cumhuriyet dönemi Türk Edebiyatı ile ilgili olarak hazırladığımız, Cumhuriyet Döneminde Hikaye Kapsamlı Konu Anlatımı yazımızı okumanızı tavsiye ederiz. Sitemizdeki diğer 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı konularına buradan ulaşabilir, Türk Dili ve Edebiyatı ile ilgili tüm içeriklerimize de Türk Dili ve Edebiyatı sayfasından erişebilirsiniz.

CUMHURİYET DÖNEMİ
GÖSTERMEYE BAĞLI EDEBİ METİNLER
(TİYATRO)

• Cumhuriyet döneminde tiyatro,  Cumhuriyet’in ilkelerini halka aktarmada bir araç olarak hızla yaygınlaşmaya başlamıştır.
• İstanbul’dan sonra Ankara’da da Devlet Konservatuvarı’nın açılması, Anadolu’da tiyatronun gelişimini hızlandırmıştır.
• Özellikle Muhsin Ertuğrul’un Şehir Tiyatroları açma girişimleri, Türk tiyatrosunun gelişimine olumlu katkı sağlamıştır.
• Cumhuriyetin ilk yıllarında milliyetçilik yönü ağır basan idealist oyunlar yazılmıştır.
• 1930’lu yıllarda Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılış nedenleri, Anadolu’daki uyanış, mitoloji ve evrensel konular işlenmiştir.
• 1940’lı yıllarda aile yapısı, idealizm ile paranın gücü arasındaki çatışmalar ele alınmıştır.
• 1950-1970’li yıllarda konu çeşitlenir. Bazı yazarlar birey sorunlarından toplumsal sorunlara geçiş yaparken bazıları da tam tersini yapar. Bazı yazarlar da evrensel konulara eğilir. Eğitim ve sorunları ön plana çıkarılır. Kuşaklar arası ve kentli köylü arası eğitim farkından doğan çatışmalar işlenir. Anne baba -çocuk, kadın-erkek, imam-muhtar-öğretmen, ağaç-köylü ilişkileri ele alınır.
• Toplumumuzu derinden etkileyen olaylar bütün yönleriyle tiyatro aracılığıyla topluma aktarılmıştır.
• Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatında; değişen yaşam tarzının sonucunda yaşanan aile dramları, değer çatışmaları, köy gerçekliği, gelenekler, köyden kente göçün yarattığı problemler, toplumsal ve ekonomik adaletsizlikler, Osmanlı tarihindeki önemli olaylar ve kişiler konu olarak ele alınmıştır.
• Batılılaşma özentisinin sonuçları tiyatroya yansıtılmış, Batılılaşmanın oluşturduğu değer karmaşası, ekonomik sorunların aile üzerindeki olumsuz etkileri, aydınla halk arasındaki kopukluk, toplumsal sıkıntılar konu olarak işlenmiştir.
• Bireysel duygu ve düşünceler de sosyal kurumlardaki değişimler de tiyatrolarda sahnelenmiştir.
•  Türk ve dünya tarihinden önemli şahsiyetlerin yaşamları etrafında kurgulanan oyunlar (Nazım Kurşunlu’nun “Fatih”, Orhan Asena’nın “Hürrem Sultan“, Selahattin Batu’nun “Oğuzata”…) yazılmıştır.
• Halk hikayeleri ve masallarından, millî destan motifleri ve mitolojik unsurlardan faydalanılarak yazılan oyunlar (Necip Fazıl Kısakürek‘in “Sabır Taşı”, Necati Cumalı’nın “Boş Beşik“…) da görülür. Bu oyunların hemen hepsinin geri planında devrin siyasi eğilimlerine uygun düşen toplumsal bir düşünce ve eleştirel bir yaklaşım vardır.
• Tarih temalı tiyatrolar yazılmıştır. Turan Oflazoğlu’nun “Deli İbrahim, Kösem Sultan, Tohum ve Toprak, Sokrates’in Savunması“, Güngör Dilmen’in “Bağdat Hatun“, İlhan Tarus’un “Suavi Efendi” adlı yapıtları tarih temalı tiyatro eserleridir.
• Bu dönemde çocuk tiyatrosu çalışmaları yapılmış, kadınlar sahnede daha çok yer almaya başlamış, devlet konservatuarı açılmıştır.
• Daha çok yerli sahneler tiyatroda sergilenmiş.
• Çeviri ve adapte eserler edebiyatımıza kazandırılarak  az da olsa oynanmış.
• Sade, açık bir dille nazım nesir karışık olarak tiyatrolar yazılmıştır.
• Geleneksel tiyatroyla (karagöz, orta oyunu vs.) modern tiyatronun özelliklerinin bir arada görüldüğü eserler ortaya konmuştur.
• Cumhuriyet dönemindeki ilke ve inkılâpların sonucunda akılcı ve bilimin öne çıktığı eserler yazılmıştır.
• Bu dönemde epik ve absürt tiyatro çeşitlerinden yararlanılmıştır.
• Haldun Taner, Turan Oflazoğlu, Recep Bilginer,Refik Erduran, Turgut Özakman,Orhan Asena, Cahit Atay, Cevat Fehmi Başkut, Ekrem Reşit Rey,Güngör Dilmen, Fazıl Hayati Çorbacıoğlu, Muhsin Ertuğrul, Vedat Nedim Tör, Nazım Kurşunlu bu dönemde tiyatro türünde eser veren sanatçılardandır.

1) Haldun Taner(1915-1986)

• Gazetelerde fıkralar, söyleyişler yazmış, başyazarlık yapmıştır.
• Edebiyatımızda oyun ve öykü yazarı olarak tanınmıştır.
• Özellikle yazdığı Keşanlı Ali Destanı ile adını duyuran sanatçı, yazdığı oyunlarla tiyatro türümüzdeki en önemli sanatçılarından biri olmuştur.
• Oyunlarında çağın değişen olaylarını (toplumsal olaylarını) ve sorunlarını işlemiştir.
• İlk oyunlarında sonra epik tiyatro türünde eserler vermiştir. Türk edebiyatında ilk epik tiyatro örneği olan “Keşanlı Ali Destanı”nı yazmıştır.
• Güncel olayları konu alan eleştirel oyunları seyirciye sunabilmek için kabare tiyatrosunun kuruluşuna öncülük etmiştir. Dört arkadaşıyla birlikte Devekuşu Devlet Tiyatrosu’nu kurmuştur.
• Öykülerinde konu, olay ve kişi çeşitliliği vardır.
• Çok iyi bir gözlemcidir. Okurlarını gerçeklerle karşı karşıya getirir.
• Haldun Tane tiyatro yazarlığına, ülkemizin çok partili döneme geçiş sürecinde yazdığı “Günün Adamı” adlı taşlamasıyla başladı.
• Toplumdaki hızlı değişim, bu değişimin yarattığı kimlik bunalımı, kuşaklar arasındaki uyumsuzluk, ülkemizde tarihi olayların bile nesnellikten uzak ölçülerle değerlendirilmiş olması gibi çağdaş sanatçıların işlediği temaları işledi.
• “Fazilet Eczanesi”nde bir İstanbul semtinin ve o semtin tipik insanlarının , günlük yaşantıları içinde canlandırılması, gelenekse halk tiyatrosu örneklerinde gördüğümüz renkli tipler içeren mahalle ilişkilerinden esinlenmiş olduğunu gösterir.Ahmet Kutsi Tecer’in Koçyiğit Köroğlu eserinde olduğu gibi, bu oyunda da bir semtin günlük yaşantısından alınmış olan kesit ülkemizin tarihsel bir dönemine işaret edecek biçiminde düzenlenmiştir.
• Oyunlarının çoğunda hem geleneksel tiyatro türlerinden hem de epik tiyatro yönteminden yaralanmıştır.Örneğin:” Keşanlı Ali Destanı“, “Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım“,”Eşeğin Gölgesi“…
• Haldun Taner, şarkılı, danslı kabare oyunları yazdı. “Vatan Kurtaran Şaban”, “Astronot Niyazi”, “Ha Bu Diyar”, “Dün Bugün”, “Aşk ü Sevda”, “Yar Bana Bir Eğlence”, “Hayırdır İnşallah”, “Kapılar” oyunları şarkılı, danslı kabare oyunlarına örnek olarak verilebilir.
• “Keşanlı Ali Destan”ı eserinde Ali’nin, sevdiği kız Zilha’nın amcasının katili olduğu sanılması ve Ali’nin kötü karakterlerle mücadele ettiği gerekçesiyle nam salması sonrasında yaşadığı olaylar anlatılmaktadır.

Eserleri

Öykü: Şişhane’ye Yağmur Yağıyordu, On İkiye Bir Var, Sancho’nun Sabah Yürüyüşü, Konçinalar, Yalıda Sabah, Tuş, Yaşasın Demokrasi, Ayışığında Çalışkur, Kızıl Saçlı Amazon

Tiyatro: Keşanlı Ali Destanı, Sersem Kocanın Kurnaz Karısı, Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım, Huzur Çıkmazı, Fazilet Eczanesi, Günün Adamı ve Değirmen Dönerdi, Dışarıdakiler, Lütfen Dokunmayın, Eşeğin Gölgesi, Ayışığında Şamata

Kabare oyunları: Bu Şehr-i Sitanbul ki Dün… Bugün, Mevzuumuz Aşk ü Sevda, Dekorumuz Deniz Derya, Yar Bana Bir Eğlence, Hayırdır İnşallah, Vatan Kurtaran Şaban, Astronot Niyazi (Zeki Alasya ile), Ha Bu Diyar(dört yazarla), Dev Aynası (dört yazarla), Yalan Dünya (üç yazarla), Çıktık Açık Alınla (beş yazarla)

Düzyazı: Yapboz Tahtası Devekuşuna Mektuplar I, Önce İnsan Devekuşuna Mektuplar II, Düşsem Yollara Yollara, Ölürse Ten Ölür Canlar Ölesi Değil, Hak Dostum Diye Başlayalım Söze, Çok Güzelsin Gitme Dur, Koyma Akıl Oyma Akıl, Berlin Mektupları

2) Turan Oflazoğlu (1932-…)

• Batı, Divan ve Halk şiirini çok iyi bilen bir sanatçıdır. Buna rağmen kendini tiyatroya adamıştır.
• Kahramanlarının iç dünyalarını, ruhsal durumlarını, bunalımlarını çarpıcı dramatik durumlar içinde yansıttı.
• Tarihe yön verenlerin özel yaşamlarıyla tarihi olaylar arasındaki kritik bağlantıları anlattı.
• Oflazoğlu’nun tiyatroları konusu bakımından üç grupta incelenmektedir: Bunlar; konusunu köyden alanlar, tarihi oyunlar ve sembolik oyunlardır.Konusu köyden alanlarda köydeki sorunları, sıkıntıları, köy yaşamını realist bir bakış açısıyla anlatır.  Tarihi oyunlarında iktidar-güç kavramıyla ilgili çatışmaları ele alır. Sembolik oyunlarında ise insanın içindeki hem mazlumu hem zalimi ortaya çıkaran ve değişik yorumlara elverişli bir kurgu ortaya koymuştur.
• Şeyh Galip’in “Hüsn ü Aşk” adlı mesnevisini “Güzellik ile Aşk” adıyla tiyatroya uyarladı.
• Shakespeare, Rike, Nietzsche, Kafka gibi yazarlardan çeviriler yapmıştır.

Eserleri

Tiyatro: Kösem Sultan, Cem Sultan, Deli İbrahim, IV. Murat, Genç Osman, III. Selim, Sinan, Fatih, Bizans Düştü, Keziban, Sokrates Savunuyor, Allah’ın Dediği Olur, Elif Ana, Yine Bir Gülnihal, Gardiyan, 7.Mühür

Şiir:Sevgi Hakanı

Senaryo:Topkapı, Mütarekeden Büyük Taarruza

3) Recep Bilginer (1922-2005)

• Yazdığı tiyatro eserleriyle edebiyat dünyasına damga vurmuş bir sanatçıdır.
• Edebiyat hayatına gurbet şiirleriyle başlamış, daha sonraları da dergi ve gazetelerde yazılar kaleme almıştır.
• Gazetecilik yönü önemlidir, gücünü gazetecilikten alır.
• Ona göre tiyatro, şiir, roman söz sanatıyla toplumdaki kötülüklere hücum etme sanatıdır.
• İstanbul Şehir Tiyatroları’nda 1964’te sahneye konulan “İsyancılar” büyük ilgiyle karşılanmış ve filme aktarılmıştır.
• Tiyatrolarının yoğun anlatımla yazılması gerektiğini söyleyen sanatçı bu yönüyle bu türü özellikle roman türünden ayırmıştır.
• Yazdığı tiyatroları için hazırlıklar yapan ve araştırmalara yönelen bir sanatçıdır.
• Recep Bilginer tiyatrolarının bir çoğunda halkın gönlüne yer etmiş şahısları anlatmıştır.
• Tiyatrolarda toplumsal aksaklıkları işler.
• Köy konusunu işlemiş, köylülerin sorunlarını yansıtmıştır.
• Çoğunlukla Güney Anadolu köylerinde yaşanan olayları anlatır. .
• “Sarı Naciye” adlı eserinde olaylar  Türkmen Obası’nda Toroslarda  geçer. Sarı Naciye , Abisi ve babası ile yaşar. Obanın zengini olan Elçi denen adamın sözlerinden etkilenir ve babasını , töresini hiçe sayıp onunla evlenir. Aslında töreye karşı çıkış , göç , oba yaşantısı , bir kadının aşk hikayesi anlatılmaktadır. 

Eserleri

Tiyatro: Yunus Emre, Mevlana, Parkta Bir Sonbahar Günüydü, Gazeteciden Dost, İsyancılar, Ben Devletim, Sarı Naciye, Utanç Dünyası, Sevdiğim Adam, Karım ve Kızım, Son Misafir

Roman: Politikada Bir Sarı Çizmeli

Şiir: Bir Zamanlar

4) Refik Erduran (1928-2017)

• Oyun türünde adını duyurmuş olan sanatçımızdır. Gazetecidir yönüyle de dikkat çekmektedir.
• Romanları, tiyatro eleştirileri, fıkra ve gülmece yazılarıyla da tanınmıştır.
• Alışılmadık durumlar kurgulayarak seyirciyi şaşırtan, oyun kişilerinin tepkilerinden güldürücü, düşündürücü durumlar üreten bir sanatçımızdır.
• Toplum eleştirisini mizahla başarılı bir şekilde kaynaştırdığı “Cengiz Han’ın Bisikleti” adlı eseriyle adını duyurmuştur.
• Yabancı hayranlığı, ün tutkusu, aydınların topluma yabancılaşması, sorumsuzluk, genel ahlaki yozlaşma gibi temalarda tiyatro eseri yazmıştır.
• Tiyatro tenkitleri ve mizahi hikâyeler de kaleme almıştır.
• Yapıtlarında toplumu düzeltme çabası vardır. Bunun yanında kadınları anlama çabası ağır basar.
• Atatürk’ün toplumu yeniden yapılandırmada sürat rekorunu anlatan Metamorfoz senaryosu filme çekilmiştir.

Eserleri

Tiyatro: Cengiz Han’ın Bisikleti, Büyük Jüstinyen, Karayar Köprüsü, Uçurtmanın Zinciri, Kahraman, Deli, Korkunçlar, Bir Kilo Namus, Kartal Tekmesi, Direkler Arasında, Turp Suyu, Canavar Cafer

Roman: Yağmur Duası, Domuz, Dünyayı Kadınlar Kurtaracak, Er Oyunu, Kavşak

Anı: İblisler-Azizler-Kadınlar, Gülerek

5) Turgut Özakman (1930-2013)

• Kurtuluş Savaşı’nı anlattığı “Şu Çılgın Türkler” ve Çanakkale Savaşı’nı anlattığı “Diriliş – Çanakkale 1915″ romanlarında çok başarılı tasvirler yapmış bu alanda da yetkin olduğunu göstermiştir.
• Romanları belge niteliği taşır.
• Romanlarında yakın tarihe ve Kurtuluş Savaşı’na yönelmiştir.
• Tiyatrolarında günlük yaşamın çelişkilerini ve gülünç yönlerini ele almıştır.
• İlk oyunu olan “Penbe Evin Kaderi”nde ve “Kaneviçe”de kuşaklar arasındaki kopuşu, yabancılaşmayı ele alır.
• Turgut Özakman, toplum dışına sürülmüş kişilerin toplumla uyuşmazlığını ele alan yazarlardan biridir. Aşağılık duygusunu, itilmişlik duygusunu sosyal şartlar açısından inceler. “Güneşte On Kişi”, “Ocak”, “Paramparça”, “Komşularımız” bu konuyu aile yaşayışı çerçevesinde verdiği oyunlarıdır.
• Tiyatro yazarlığının ikinci döneminde hem epik tiyatrodan hem de geleneksel tiyatrodan yararlanır. “Fehim Paşa Konağı”, “Ah Şu Gençler”, “Resimli Osmanlı Tarihi”, “Bir Şehnaz Oyun” bu yöntemle yazdığı tiyatro eserleridir.
• Bireylerden olaylara geçen sanatçı, Reşat Nuri Güntekin’in “Değirmen” adlı romanından değişiklikler yaparak “Sarıpınar 1914” adıyla oyunlaştırır. Yazar bu oyununda, Osmanlı tarihini eleştirir.
• Osmanlı İmparatorluğu’nda, İstanbul’da oturan yöneticilerle Anadolu’daki kopukluğu ortaya koymaya çalıştığı bu oyunu izleyerek kaleme aldığı aynı çizgideki ikinci oyunu da “Ulusal Kolej Disiplin Kurulu”dur.
• Yazar, “Duvarların Ötesinde” adlı oyununda, toplumun suçlu insanları bir kenara itişini eleştirerek onlara daha uygarca davranmak gerektiğini savunur.
• Özellikle kendi türünde bir başyapıt olan “Ocak”ta öyküyü sağlam bir yapıya oturttuğu, karşılıklı konuşmaları gerçek bir alışveriş, sürükleyici bir etki-tepki biçiminde örgütlediği, oyunun duygusal öyküsünü sevecen ve şakacı bir tavırla yaklaştığı görülür.

Eserleri:

Roman: Korkma İnsancık Korkma, Romantika, 19 Mayıs 1999 Atatürk Yeniden Samsun’da, Şu Çılgın Türkler, Diriliş-Çanakkale 1915, Cumhuriyet-Türk Mucizesi

Oyun: Ah Şu Gençler, Töre, Sarıpınar 1914, Fehim Paşa Konağı, Resimli Osmanlı Tarihi, Bir Şehnaz Oyun, Hastane, Karagöz’ün Dönüşü, Kardeş Payı, Darılmaca Yok, Berberde, Ben Mimar Sinan, Ak Masal Kara Masal, Pembe Evin Kaderi, Güneşte On Kişi, Duvarların Ötesi, Kanaviçe, Paramparça, Ocak

Senaryo: Keloğlan Aramızda, Tuzsuz Deli Bekir, Keloğlan’la Cankız, Mevlana, Yatık Emine, Keloğlan İz Peşinde, Turhanoğlu, Kanije Kalesi, Son Akın, Kutuluş, Rıza Beyler, Cumhuriyet, Dersimiz: Atatürk

Araştırma-İnceleme: Dr. Rıza Nur Dosyası, Atatürk, Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet Kronolojisi, Vahdettin, Mustafa Kemal ve Milli Mücadele, “Mustafa” Filmi Hakkında

Meslek Kitapları: Oyun ve Senaryo Yazma Tenkniği, Radyo Notları

6) Orhan Asena (1922-2001)

• Edebiyat yaşamına şiir ve öykü yazarak başlayan Orhan Asena, 1950 yılından sonraki Türk edebiyatımızın en önemli tiyatro yazarlarından olmuştur.
• Aldığı ödüller, tiyatroya katkıları ve yazdığı eserler nedeniyle “Türk tiyatrosunun Shakespeare’ı” olarak anılmıştır.
• Toplumcu bir tiyatro yazarıdır.
•  Sanatçının ilk oyunu Tanrılar ve İnsanlar’dır.
• Tiyatrolarında mitolojiden ve efsaneden yararlanmıştır.Özellikle Güneydoğu Anadolu efsanelerinden yararlanmıştır.” Tanrılar ve İnsanlar” örnek olarak verilebilir.
• Orhan Asena tiyatro eserlerinde Osmanlı tarihini de anlatır. Hürrem Sultan, Tohum ve Toprak,  Simavnalı Şeyh Bedrettin,Atçalı Kel Mehmet, 16 Mart 1920, Ya Devlet Başa Ya Kuzgun Leşe adlı oyunları Osmanlı tarihini anlatır.
• Toplumcu bir tiyatro yazarıdır.
• Orhan Asena tek perdelik oyunlar ve çocuk oyunları da yazarak tiyatromuzun en verimli yazarlardan biri olmuştur.
• Orhan Asena yerel, ulusal, evrensel, değişik olay ve sorunları gözler önüne sermiştir.
• Birey-toplum çatışmasını ve baskı altındaki bireyin başkaldırısını hümanist bir şekilde ele almıştır.
• “Atçalı Kel Mehmet” adlı oyunuyla TRT’den 1970 yılında TRT Başarı Ödülünü almıştır.
• Orhan Asena, “Ya Devlet Başa Ya Kuzgun Leşe” adlı eserinde Kanuni Sultan Süleyman’ın çocukları Şehzade Bayezid ile Şehzade Selim arasındaki taht mücadelelerini anlatmaktadır.

Eserleri:

Tiyatro: Tanrılar ve İnsanlar, (Gılgamış), Hürrem Sultan, Tohum ve Toprak, Simavnalı Şeyh Bedrettin, Atçalı Kel Mehmet, Karacaoğlan, Fadik Kız, Ya Devlet Başa Ya Kuzgun Leşe, Ölü Kentin Nabzı, Toroslar’dan Öteye, Şii’de Av, Gecenin Sonu, Yıldız Yargılaması

Şiir: Masal, Kıt Kanaat, Kurtuluş Savaşı Destanı

7) Cahit Atay (1925-2012)

• Konularını köy ve kasaba yaşamlarından almıştır.
• Toplumcu gerçekçi anlayışa yakın bir yazardır.
• Oyunlarında mizahın önemli bir yeri vardır.
• Radyo için oyunlar yazdı.
• Pusuda adlı oyunuyla tanındı.
• Yurt Tiyatrosu adlı topluluğu kurdu . Bu Şapka Kimin, Yaşasın Garsonluk gibi tek perdelik oyunları bu topluluk için yazdı.
• Pervaneler (1959) adlı oyunu İzmir, Bursa ve Ankara tiyatrolarında oynandı.

Eserleri:

Tiyatro: Ana Hanım Kız Hanım, Pusuda, Pervaneler, Mangoma Maskeleri, Sahildeki Kanepe, Hamdi ve Hamdi, Karaların Memetleri, Ormanda, Sultan Gelin, Kırlangıçlar, Godot’u Beklemezken, Amele Hıdır

8) Cevat Fehmi Başkut (1905-1971)

• Hemen hemen bütün oyunları İstanbul Şehir Tiyatrosu ve Ankara Devlet Tiyatrosu’nda sahnelenmiştir.
• Mesleği gazetecilik olan sanatçı, toplumun güncel sorunlarını seyircinin kolayca tanıyabileceği durumlar içinde ele almış, kolay anlaşabilecek ve izlenebilecek biçimde kurgulamış, konusunu etkileyici kılmak için oyun kişilerine uzun duygusal konuşmalar yaptırmıştır.
• Konularını insanlar arasındaki çatışmalardan alan ve kişileri çoğunlukla ahlak bakımından eleştiren tiyatro yapıtlarıyla tanınmıştır.
• Eserlerinde yönetim bozukluklarını, parti çekişmelerini, her çeşit ticari yolsuzluğu, çıkarcılığı, vurgunculuğu,kötüye karşı öfkeyi, ezilene karşı merhameti,iyiye karşı sevgiyi konu olarak seçmiştir.
• “Ayarsızlar” adlı eserinde, yaşam tarzındaki hızlı değişimin toplumda bölünme yaratmasını ele almıştır.
•  “Büyük Şehir” adlı eserinde Anadolu’dan İstanbul’a gelen ve kent yaşantısının yabancısı olan saf kişilerin İstanbul açıkgözleri tarafından sömürülmesini anlatmıştır.
• “Paydos” adlı tiyatro eseri, yurt dışında sergilenen ilk Türk oyunudur.
• Cevat Fehmi Başkut , “Buzlar Çözülmeden“ eseri dönemi trajikomik olarak kaleme almıştır. Ülke yapısı içerisindeki yolsuz gidişata kalemi ile mesaj vermiştir. Oyun iki perdeden oluşmaktadır. Eser 1965 yılında kaleme alınmıştır. Klasik eserler arasında yer almaktadır. Eserde, kışın kardan yolları kapanan bir kasabaya yeni atanan Kaymakamın eski düzeni bozup adaleti sağlamaya çalışmasının trajikomik halini eleştirerek ele almıştır. Eser 1965 yılında “Deli Deli Küpeli” adıyla filme aktarılmıştır.

Eserleri

Tiyatro: Paydos, Büyük Şehir, Küçük Şehir, Ayarsızlar, Harput’ta Bir Amerikalı, Sana Rey Veriyorum, Soygun, Cleopatra’nın Mezarı, Kadıköy İskelesi, Makine, Ayna, Hacı Yatmaz, Göç, Emekli, Koca Bebek, Buzlar Çözülmeden

Roman: Valide Sultan’ın Gerdanlığı, Dişi Aslan, Kadın Bir Defa Sevilir

Röportaj: Geceleri Bizi Kimler Bekliyor

9) Ekrem Reşit Rey (1900-1959)

• Operetleriyle tanınmıştır.
• Yarasa ve Dudakların adlı operetleri Türkçeye çevirmiş ve bu eserler Şehir Tiyatrosu’nda oynanmıştır
• Özellikle “Lüküs Hayat” oldukça önemlidir.
• Ekrem Reşit Rey Fransızca romanlar da yazmış, bunlar Fransa’da basılmıştır. Türkçe ve Fransızca olarak yazdığı Barbaros Hayreddin‘in Kitabı ile Fransız Yazarlar Cemiyeti üyeliğine getirilmiştir.
• Revü ve operetleriyle tanınan Ekrem Reşit Rey’in bu sahadaki eserlerinin hepsini kardeşi kompozitör Cemal Reşit Rey bestelemiştir.

Eserleri:

Yapıtları: Lüküs Hayat, Deli-Dolu, Saz-Caz, Maskara, Hava-Cıva, Alabanda, Aldırma, Olan Oldu,Dalga

Roman: Barbaros Hayreddin‘in Kitabı

10) Güngör Dilmen (1930-2012)

• Türk edebiyatında absürt (uyumsuz) tiyatro alanında başarılı eserler vermiştir.
• Eserlerinin konularını genellikle efsanelerden ve mitlerden alır.
• Sağlam bir tiyatro tekniği şiirsel bir dili vardır.
• Klasik Yunan ögelerini kuruluş özelliklerini çağdaş özü aktarmada ustaca kullanmıştır.
• Mitolojiden yararlanarak oluşturduğu Midas üçlemesi ile tanınmıştır. “Midas’ın Kulakları”, “Midas’ın Kördüğümü” ve “Midas’ın Altınları” yapıtlarından oluşan bu üçlemede Frigya kralı Midas’ın tutkularını ve yanılgılarını anlatmıştır.
• “Ak Tanrılar”, “Bağdat Hatun”, “Hasan Sabbah”, “Devlet ve İnsan”, “İttihat ve Terakki”, “Kuzguncuk Türküsü” oyunlarıyla tarihe yön veren olaylara ya da geçmişteki yaşamın hüzünlü öykülerine yönelmiştir.
• Kısa oyunlar ve çocuk oyunları da yazmıştır. “Küp Hamit”,”Avcı Karkap”, “Ayak Parmakları” bu tarzda yazdığı tiyatro eserleridir.
• “Canlı Maymun Lokantası” adlı tiyatro eserinde Doğu ile Batı yaşama ve düşünce tarzını çok çarpıcı bir durum yaratarak ele almıştır.
• “Kurban” adlı tiyatro eserinde törelerin biçtiği yazgıya karşı gelen kadının trajedi boyutundaki dramını ele alır.
• “Midas’ın Kulakları” adlı eserde Apollon tarafından Midas’ın kulaklarının eşek kulağına çevirmesi ve bir berberin bu sırrı tüm ülkeye istemeden yayması anlatılmıştır.
• “Canlı Maymunlar Lokantası”nda petrol milyarderi Jonathan’ın canlı maymun beyni yemek için Hong Kong’a gelmesi ve başından geçen olaylar anlatılır.

Eserleri:

Tiyatro: Midas’ın Kulakları, Midas’ın Altınları, Midas’ın Kördüğümü, Canlı Maymun Lokantası, Deli Dumrul, İttihat ve Terakki, Ak Tanrılar, Bağdat Hatun, Hasan Sabbah, Kurban, Akad’ın Yayı, Devlet ve İnsan, Troya İçinde Vurdular Beni, Anzavur,Kuzguncuk Türküsü

11) Fazıl Hayati Çorbacıoğlu (1925-1990)

• Tiyatro yazarlarından biridir.
• Radyofonik oyunlarıyla tanınmıştır.
•  İlk oyunu Pirinç Mangal isimli komedidir.
•  Çeyiz Sandığı, Telefonla Oyun Olmaz, Yazlıkta Misafir, Tansiyon Belası, Lütfen Duygulanmayın isimli oyunlarının da içinde olduğu 35 adet eseri radyolarda oynanmıştır.

Eserleri:

Tiyatro: Kabzımal Cemile, Hamido Kaçırıldı, Koca Sinan, Erkek Satı, Satılık Şapka

12) Muhsin Ertuğrul (1892-1979)

• Çağdaş Tür Tiyatrosu’nun kurucusudur.
• Çağdaş Batı Tiyatrosu’nu Türkiye’de kurumsallaştıran, 60 yıllık sanat yaşamı boyunca çağdaş tiyatro kültürünü tüm kurumlarıyla getiren ve uygulayan kişidir.
• Tiyatro eğitimi için Paris’e gitmiştir. Döndüğünde  Shakespeare’nin Hamlet adlı eserini sahneye koymuş ve başrol oynamıştır.
• Türk tiyatrosunun en önemli şahsiyetlerindendir.
• Batı tiyatrosunu Türkiye’de kurumsallaştırmıştır.
• Sadece tiyatrocu değil bu alanda fikir yazıları yazmıştır.
• Nazım Hikmet’in yazdığı Kafatası ve Unutulan Adam tiyatro eserlerinde başrol oyuncu olarak oynamıştır.
• İnsan ve Tiyatro Üzerine Gördüklerim adlı kitaplarında yazılarını toplamıştır.

Eserleri:

Yapıtları: Cehennem,Yasin Efendi, Renkli Fener, İnsan ve Tiyatro Üzerine Gördüklerim, Benden Sonra Tufan Olmasın, Söz Söyleme Sanatı, İhtilal

13) Nazım Kurşunlu (1911-1980)

• Tiyatro türündeki yapıtlarıyla tanınmıştır.
• Radyo oyunları vardır, bazıları Ankara Radyosu’nda seslendirildi.
• Genellikle toplumsa konularda yazmıştır.
• Sıradan insanların sorunlarını ele almıştır.

Eserleri:

Tiyatro: Branda Bezi, Fatih Dumanlıda Telaki Var, Merdiven, Çığ, Gecikenler, Melekler ve İnsanlar, İpler Elimizde Değil, Çivi Çiviyi Söker, Analar Babalar Okulu, Kör Kadı, Baba Evi, Evler ve İnsanlar

14) Vedat Nedim Tör (1897-1985)

• Makale ve fıkra yazarlığının yanı sıra roman ve sahne oyunlarıyla tanındı.
• Toplumcu gerçekçi sanatçılardandır.
• Darülbedayi topluluğu tarafından sahnelenmiş olan oyunlarında toplum sorunlarını ekonomik yapı bağlamında değerlendirmiştir.
• “Kadro” dergisinin kurucularından ve bu dergi çevresindeki siyasal düşünce akımının öncülerinden oldu.
• 1943-1946 arasında “Hep Bu Topraktan” adlı dergiyi yönetti.
•  Yapı ve Kredi Bankası adına aralarında Aile, Doğan Kardeş, Resimli Hayat ve Sanat Dünyamız’ın da bulunduğu çeşitli dergileri yayımladı,
• Cumhuriyet’in  ilk dergisi olan “Kemalist Türkiye” dergisini devletle beraber çıkardı.
• Sanatçı, “İşsizler” ve” Köksüzler” oyunlarında liberal ekonominin ticarette açıkgözlük etmek olarak anlaşıldığını ve böyle uygulandığını,Batılılaşmanın içkiye, kumara, uyuşturucuya düşkünlük olarak yorumlandığını göstermiş, mal darlığını fırsat bilerek vurgunculuk yapanları, ahlak değerini hiçe sayanları, zenginliği bir güç gösterisi olarak sayanları eleştirmiştir.

Eserleri:

Tiyatro: İşsizler, Üç Kişi Arasında, Fevkalasriler, Kör, Hayvan Fikri Yedi, Köksüzler, İmralı’nın İnsanları, Değişen Adam, Sanatkâr Aşkı, Hep ve Hiç, Siyah- Beyaz, Aşağıdan Yukarı, Sahte Kahramanlar

15) Necati Cumalı(1921-2001)

• Edebiyata şiirle başlamıştır.İlk şiirlerinde aşk, sevgi, yaşama sevinci gibi temalarda şiir yazar.İlk şiirlerini “Kızılçullu Yolu” ismiyle yayımlar. Bu içten şiirlerinden sonra toplumsal temalara yönelir.
• Şiirlerinde belirli bir dönem Garip hareketinin etkisinde kalmıştır.
• Şiirlerinin yanı sıra roman, hikâye, oyun türlerinde de eserler vermiş olan Cumalı’nın bazı hikâyeleri filme de aktarılmıştır
• Hikâye türünden tiyatroya geçen Necati Cumalı, tiyatrolarda da yaşama sevinciyle yüklü günlük izlenimlerin güzelliklerini, Anadolu insanının çaresizliklerini, aşk ve sevgi konularını işlemiştir.
• “Dil benim çalgımdır.” diyen Cumalı duru,sade bir Türkçe kullanmış; süssüz, mecazsız, iç ve dış gözlemleri ustalıkla yansıttığı bir üslup oluşturmuştur.
• Cumalı, köylünün kusurlarını, zaaflarını ya da erdemlerini gerçekçi bir bakış açısıyla ortaya koymaya çalışmış, köylüyü yaşadığı doğal ortamı içinde töreleri, değer yargıları,duyguları ve inançlarıyla sadelikle yansıtmak istemiştir.
• Hepsi sahnelenmiş yirmiye yakın oyunu vardır.
• Necati Cumalı, “Vatan Diye Diye”, “Bir Sabah Gülerek Uyan”,” Dün Neredeydiniz”, “Yürüyen Geceyi Dinle”, “Bakanı Bekliyoruz”, “Yeni Çıkan Şarkılar”, “Tehlikeli Güvercin” adlı oyunlarında törelerin, bürokratik engellerin, ideolojik koşullanmaların baskısı altındaki insanların dramını, aşk, kıskançlık, vatan sevgisi gibi insani duygular bağlamında dile getirir.

Eserleri

Şiir: Kızılçullu Yolu, Harbe Gidenin Şarkısı, Mayıs Ayı Notları, Yağmurlu Deniz, Denizin İlk Yükselişi, İmbatla Gelen, Güneş Çizgisi, Ceylan Ağıdı, Tufandan Önce, Güzel Aydınlık, Bozkırda Bir Atlı, Yarasın Beyler, Aşklar Yalnızlıklar, Kısmeti Kapalı Gençlik

Öykü: Susuz Yaz, Yalnız Kadın, Ay Büyürken Uyumam, Değişik Gözle, Makedonya 1900, Dila Hanım, Yakup’un Koyunları, Uzun Bir Gece, Aylı Bıçak, Revizyonist, Kente İnen Kaplanlar

Roman: Tütün Zamanı(Zeliş), Acı Tütün, Aşk da Gezer, Viran Dağlar, Yağmurlar ve Topraklar, Uç Minik Serçem

Oyun: Oyunlar 1 (Boş Beşik, Vur Emri, Ezik Otlar); Oyunlar 2(Susuz Yaz, Tehlikeli Güvercin, Yeni Çıkan Şarkılar); Oyunlar 3(Nalınlar, Masalar, Kaynana Ciğeri); Oyunlar 4 (Derya Gülü, Aşk Duvarı, Zorla İspanyol); Oyunlar 5(Gömü, Bakanı Bekliyoruz, Kristof Kolomb’un Yumurtası ); Oyunlar 6(Mine, Yürüyen Geceyi Dinle, İş Karar Vermekte).

16) Müsahipzade Celal (1870-1959)

• İlk oyunu 1913’te sahneye konulan “Köprülüler”dir.
• Çocukluğundan itibaren tiyatroya ilgi duymuş, hatta orta oyununda zenne rolünde oynamıştır.
• Türk tiyatrosunun gelişmesinde ve halka inmesinde büyük rolü vardır.
• Oyunları tarihi hiciv özelliği taşımaktadır.
• Eserlerinin hepsi Darülbedayi ve İstanbul Şehir Tiyatrosu’nda oynamış bir kısmı filme de uyarlanmıştır.
• Eserlerinin konularını Osmanlı’nın son zamanlarından almış ve sosyal bozuklukları, Osmanlı’nın çöküş nedenlerini, idari bozuklukları ele alıp işlemiştir.
• Hafif, müzikli oyunlar yazmayı sürdüren yazarın oyunları, daha çok töre güldürüsü niteliği taşır.
• Konularını daha çok Osmanlı tarihinden alan oyunlar yazmıştır.
• Oyunlarında çeşitli dönemlerdeki sosyal hayatı, töreleri, inançları ve düşünceleri gülünç yanlarıyla anlatmıştır.
• Oyunları siyasal ve belgesel niteliktedir.
• Oyunları teknik yönden başarılı değildir.
• Kişileri döneminin dil özellikleriyle konuşturmuştur.
• Üsküdar’daki tiyatro onun adını taşımaktadır.
• “Aynaroz Kadısı” adlı eserinde Aynaroz kadılığında bulunan Divrikli Yakup’un yolsuzlukları anlatılır.

Eserleri

Tiyatro:Türk Kızı, Köprülüler, İstanbul Efendisi, Lâle Devri, Macun Hokkası, Yedekçi Kaşıkçılar, Atlı Ases, Demirbaş Şarl, Moda Çılgınları, İtaat İlâmı, Fermanlı Deli Hazretleri, Aynaroz Kadısı, Kafes Arkasında, Bir Kavuk Devrildi, Mum Söndü, Pazartesi-Perşembe, Gül ve Gönül, Balaban Ağa, Selma, Genç Osman, Gücü Gücü Yetene, Kadın Tertibi, Kısmet Değilmiş 

Uyarlama: Hisse-i Şayia, Sekizinci, Ceza Kanunu 

17) Sabahattin Kudret Aksal (1920-1993)

• İlk şiir kitabı olan Şarkılı Kahve’yi Garip anlayışıyla yazmıştır.Daha sonraki şiirlerinde Ahmet Muhip, Ahmet Hamdi ve Cahit Sıtkı’dan etkilenir. Daha sonra 2. Yeni çizgisiyle güçlü şiirler yazmıştır.
• Son dönem şiirlerinde imgelerin egemen olduğu bir şiir anlayışıyla şiir yazar.Kelimelerin seçimine ilk mısradan dikkat etmeye başlar.
• Şiirlerinde özgürlüğü benimsemesine rağmen şiirlerinin çoğunda ölçü ve kafiyeden yararlanmıştır.
• Şiirlerinde noktalama işaretlerini fazla kullanmamıştır.
• Gazoz Ağacı adlı hikaye kitabı ile 1955 Sait Faik Abasıyanık Armağanı’nı almıştır.
• Tiyatrolarında yalnızlaşan insanların var olma savaşını işlemiştir.
• Aile kurumuna ve karı koca ilişkisine yeni bir açıdan bakan, birlikte yaşamak zorunda olan kadın ve erkeğin iç dünyasına eğilen oyunlarıyla bu konudaki kalıplaşmış değerlendirmeleri sarsmayı başarır. “Evin Üstündeki Bulut”,”Şakacı” , “Bir Odada Üç Ayna” yazarın aile üyeleri arasındaki samimiyetsizliği, erkeğin yalnızlığını yansıtan, baba ve koca otoritesinin, eş ve çocuklarının gizli isteklerini kışkırtan bir baskı olarak algılandığını gösteren oyunlardır.
• “Kahvede Şenlik Var” adlı oyununda evliliğin bir çıkar anlaşması olduğu zarif bir güldürü havası içinde verilmiştir.
•  “Kral Üşümesi” adlı oyununda düşüncesi tutsak edilmiş insanın temeldeki yalnızlığını, kendini yeniden özgürce var etme çabasını ele alır. 

Eserleri     

Şiir: Şarkılı Kahve (1944), Gün Işığı (1953), Duru Gök (1958), Elinle (1962), Bir Sabah Uyanmak (ilk iki şiir kitabı ile birlikte 1962), Eşik (1970), Çizgi (1976), Şiirler (toplu şiirleri, 1979; aynı adla bütün şiirleri, 1988), Zamanlar (1982), Bir Zaman Düşü (1984), Buluşma (1990), Batık Kent (son şiirleri, 1993).

Öykü: Gazoz Ağacı (1954), Yaralı Hayvan (1956), Yaralı Hayvan Gazoz Ağacı (ilk iki öykü kitabına beş yeni öykünün eklenmesiyle 1974).

Oyun: Evin Üstündeki Bulut (oyn. 1948, basılmadı), Şakacı (1952), Bir Odada Üç Ayna (1956), Tersine Dönen Şemsiye (1958), Kahvede Şenlik Var (1966), Sonsuzluk Kitabevi ya da Kuyruklu Yıldız (1969), Kral Üşümesi (1970), Bay Hiç – Sonsuzluk Kitabevi (1981), Önemli Adam (1983).

Deneme-İnceleme: Geçmişle Gelecek (denemeler, konuşmalar, 1978).

Çeviri: Çeviri Şiirler (Baudelaire ve Eluard‘dan 1991).

Cumhuriyet Döneminde Göstermeye Bağlı Edebi Metinler Konu Anlatımı yazımız burada sona ermiştir. Yazımızda Cumhuriyet Döneminde ilgi çeken göstermeye bağlı edebi metinleri ayrıntılarıyla ele aldık. Bu yazımızın ardından yine Cumhuriyet dönemi ile ilgili Cumhuriyet Sonrası Halk Şiiri Konu Anlatımı yazımızı okumanızı tavsiye ederiz.