Cümle Türleri Kapsamlı Konu Anlatımı

Ders Sarayının sizler için hazırladığı Cümle Türleri Kapsamlı Konu Anlatımı yazımıza hoş geldiniz. Cümle Türleri Kapsamlı Konu Anlatımı yazımızda, cümle çeşitlerini bol örnekle ve detaylıca anlattık. Bu sayede konuyu kavramanız çok daha kolay olacak. Haydi başlayalım.Yazımızı okuduktan sonra diğer kelime türleri ile ilgili çalışma yapmak isterseniz aşağıdaki yazılarımızı okuyabilirsiniz.

İçerik göster

CÜMLE TÜRLERİ

1. Yüklemin Türüne Göre Cümleler

Yüklemin türüne göre cümleler fiil ve isim cümlesi olarak ikiye ayrılır.

a) Fiil (Eylem) Cümlesi

Yüklemi çekimli fiil olan cümlelerdir.Bu tür cümlelerin olumsuzu ‘-me, -mez ekleriyle yapılmaktadır.

Akşam, annemgil buraya gelecekmiş.

İnsan aklın sınırlarını zorlamadıkça hiçbir şeye erişemez.

Ben sana mecburum bilemezsin.

b) İsim (Ad) Cümlesi

*Yüklemi isim ve isim soylu olan cümlelerdir. Olumsuzu -siz, yok, değil ile yapılmaktadır.

Sınıfın en çalışkanı oydu.

Okuduğun romanın adı neydi?

Ben sana mecburum.

Uyarı:Değil sözcüğünün yüklem olduğu cümlelerde, değil sözcüğünden önceki sözcük isimse isim cümlesi, fiilse fiil cümlesi olur.Aşağıdaki örnekleri inceleyelim.

Derslerine çalışmıyor değil. (fiil cümlesi)

Sen , başarısız değilsin.(İsim cümlesi)

2. Ögelerin Dizilişine Göre

Ögelerin dizilişine göre cümleler:Kurallı (Düz) cümle, devrik cümle ve eksiltili cümle olmak üzere üçe ayrılmaktadır.

a) Kurallı Cümle

Yüklemin, cümlenin sonunda olduğu cümledir.

Pazar günleri pikniğe gittiğimizden dolayı çok heyecanlanıyorum.

Seninle baş başa film izlemeyi özledim.

b) Devrik Cümle

Yüklemi sonda olmayan başta veya ortada olan cümledir.

Ağlasam sesimi duyabilir misiniz mısralarımda ?

Her gün kitap okuyorum güzel ailemle.

Maç yapmaya gideceğiz akşam.

c) Eksiltili Cümle

Yüklemi olmayan yani yüklemi söylenmemiş cümledir.

Borç vermekle, düşman vurmakla…

Manavdan; elma, armut, kiraz…

UYARI: İsim cümlelerinde ek eylem -dır bazen düşebilir. Düştüğü zamanlarda yani söylenmediği zamanlarda biz o cümleyi eksiltili cümle olarak sayacağız.Aşağıdaki örnekte ek fiil eki (-dır, -dir, -dur, -dür) söylenmediği için o cümle eksiltili cümledir.

Ahmet, çalışkan bir çocuk…

3. Anlamına Göre Cümleler

a) Olumlu Cümle

Gerçekleşmiş, gerçekleşecek ya da gerçekleşebilecek cümlelerdir.

Olumlu cümlelerin yükleminde olumsuzluk bildiren -ma, -maz, -sız, yok, değil bulunmaz.

Öğretmenin sorduğu soruyu doğru cevapladım. (Gerçekleşmiş)

Yarın okula kesinlikle gelecek. (Gerçekleşecek)

Rengi solmuştu tüm çiçeklerin. (Gerçekleşmiş)
Gökyüzünü kara bulutlar sarmıştı.(Gerçekleşmiş)

UYARI: Olumlu cümlelerde, kelimenin duygusal anlamda olumsuz olmasının önemi yoktur. Önemli olan yargının gerçekleşip gerçekleşmediğidir.Aşağıdaki örneği inceleyelim.

Abimin yakın arkadaşı dün gece öldü. (Gerçekleştiği için olumlu cümledir.)

b) Olumsuz Cümle

Gerçekleşmemiş veya gerçekleşmeyecek cümlelerdir.

Cümlede olumsuzluk (ma, -maz, -sız, yok, değil) ile yapılır.

Derslerine hiç çalışmadı.

Arkadaşı dün kazada ölmemiş.

Sınıfta hiç konuşmazdı.

Bugün dışarıda kimse yok.

c) Yapıca (Biçimce) Olumlu Anlamca Olumsuz Cümle

Yükleminde olumsuzluk eki ya da sözcüğü bulunmadığı halde anlamı olumsuz olan cümlelerdir.

Ben sana kızar mıyım hiç? (kızmam)

Ne senden vazgeçerim ne de ondan. (ikisinden de vazgeçmem)

Sanki çok çalıştı da yoruldu! (çalışmadı)

Gel de Hasan’a laf anlat şimdi.(anlatamazsın)

Sen benim ne kadar para biriktirdiğimi nereden bileceksin? (bilemezsin)

d) Yapıca (Biçimce) Olumsuz Anlamca Olumlu Cümle

Ne kadar zengin olduğunu bilmez miyim? (bilirim)

Seni özlemiyor değilim(özlüyorum)

Aslında Merve de anlayışsız değil. (anlayışlı)

Neden üzülüyorsun, sanki sana iş mi yok? (var)

e) Soru Cümlesi

Gerçek ve sözde soru cümlesi olmak üzere ikiye ayrılır.

1.Gerçek Soru Cümlesi

Soru eki ya da soru sözcükleriyle oluşturulan cümlelerdir.Yanıt gerektiren soru cümleleridir.

Yarın buraya gelecek misiniz?

Ne dönüp duruyor havada kuşlar?
Soru çözmeye hangi konudan başladın?

Hangi tatlı daha güzel olmuş?

2. Sözde Soru Cümlesi

Bazı cümlelerde kuruluş ve biçim yönünden soru bildiren sözcükler olmasına rağmen bu cümleler yanıt istemedikleri için anlam olarak soru cümlesi sayılmaz. Böyle cümlelere sözde soru cümlesi denir.Kısaca yanıt gerektirmeyen soru cümleleridir.

Aniden yanıma gelmesin mi? (çıktı)

Nedir sizin elinizden çektiğim?

Nasıl geçti habersiz o güzelim yıllar?

Kim bu cennet vatanının uğruna olmaz ki feda?

4. Yapısına Göre Cümleler

a) Basit Cümle

Tek yüklemi olan ve yan cümleciği olmayan cümledir.

Akşama kadar ders çalıştım.

Arkadaşlarla tatile çıkacağız.

Annem, bayram temizliğine başladı.

Müzik, ruhun gıdasıdır.

UYARI: Bir cümlenin uzun veya kısa oluşuna bakarak o cümleye basit ya da birleşik cümledir diyemeyiz. Cümlede tek yüklem varsa ve fiilimsi yoksa o cümle basit cümledir.

b) Birleşik Cümleler

Yan cümleciğin durumuna göre 4’e ayrılır.

1.Girişik Birleşik Cümle

Yan cümlecik fiilimsi ile kurulur. Yani içinde fiilimsi olan cümlelerdir.

Ahmet, derste çok konuşunca öğretmenimiz sinirlendi.

Konuşanları, tahtaya yazdı başkanımız.

Şampiyon olmayı her şeyden çok istiyordu.

Sarmayı güzel sarmayı annesinden öğrenmişti.

UYARI: Fiilimsi, yüklemse ve yüklemdeki fiilimsiden başka fiilimsi cümlede yoksa o cümle girişik birleşik değil basit cümledir.Aşağıdaki örneği inceleyelim.

Bazen en güzeli susmaktır.(Fiilimsi yüklemde olduğu için ve yüklem dışında başka fiilimsi olmadığı için bu cümle basit bir cümledir)

2) Ki’li Birleşik Cümle

Yan cümlecik -ki bağlacı ile oluşur. Bu cümlelerde temel cümle genellikle “ki” den önce gelir.

Anladım ki artık beni sevmeyecek.

(Temel Cümle) (Yan Cümle)

Kızıl havaları seyret ki akşam olmakta.

O kadar çok ders çalıştı ki kesin çok iyi bir puan alacak.

3) Şartlı (Koşullu) Birleşik Cümle

*Yan cümleciği -se,-sa şart eki ile oluşan cümlelerdir.

Uslu durursan /sana dondurma alırım.

Yan Cümle (Temel Cümle)

Ben mutlu olursam/ o da mutlu olur.

Yan Cümle Temel Cümle

Gidersen/dağılır gönlüm.

Yan Cümle Temel Cümle

4) İç İçe Birleşik Cümle

Yan cümleciği başka bir cümle tarafından oluşturulur.Dedi ve söyledi kelimeleri ile kurulan cümlelerdir.Yan cümle genelde nesne olabilir. Az da olsa özne ve dolaylı tümleç de olabilir.

Ben sana, çalışırsan başarırsın, demiştim.(Yan cümle nesne olmuş)

Dostoyevski “Sevgi her zaman karşılık görür, kin de.” demiştir. (Yan cümle nesne olmuş)

‘Hayatta en hakiki mürşit ilimdir’ sözü çok doğrudur. (Yan cümle özne olmuş)

Para tek başına mutluluk getirmez sözüne katılıyor musun?(Yan cümle dolaylı tümleç olmuş)

c) Sıralı Cümle

Birden fazla yüklemi bulunan cümlelerdir.

Yanıma geldi, bana bir şeyler söyledi.

Hamdım,yandım,piştim.

Kapıyı açtı,telefonu elime verdi.

1) Bağımlı Sıralı Cümle

Ögelerinden en az biri ortak olan sıralı cümlelerdir.

Onu özlüyor, düşünüyor.(Nesne ve özne ortaklığı)

Yüreğim hep seni özledi, haykırdı.(Özne ve nesne ortaklığı)

2) Bağımsız Sıralı Cümle

Hiçbir ögesi ortak olmayan sıralı cümlelerdir.

Bülbül, şarkı söylüyor; gül, bülbül için güzel kokuyordu.

At ölür,meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır.

Ahmet Ankara’ya gitti, Mehmet burada kaldı.

d) Bağlı Cümle

*Yüklemlerin birbirine bağlaçla bağlandığı cümlelerdir. Bağlı cümle ile sıralı cümle arasındaki tek fark, bağlı cümlelerin bağlaçlarla, sıralı cümlelerin noktalama işaretleriyle birbirine bağlanmasıdır.

Ali, hem çalışıyor hem okuyor.

Seni dışarı çıkarırım ancak yaramazlık yapmayacaksın.

Ya bu deveyi güdeceksin ya bu diyardan gideceksin.

NOT:Cümleler arasında öge ortaklığı varsa bağımlı bağlı, yoksa bağımsız sıralı cümle olur.

Ahmet yanıma geldi ve bana bir şeyler anlattı.(Bağımlı Bağlı)

Cümle Türleri Kapsamlı Konu Anlatımı yazımızı okuduktan sonra diğer kelime türleri ile ilgili çalışma yapmak isterseniz aşağıdaki yazılarımızı okuyabilirsiniz.

Cümle Türleri Kapsamlı Konu Anlatımı ilgili ek çalışma yapmak isterseniz burayı ziyaret edebilirsiniz.

Sosyal medya hesaplarımızı, forumumuzu ve mail adresimizi kullanarak bizi her platformda takip edebilir, bize görüşlerinizi, soru – sorun ve önerilerinizi iletebilirsiniz.

Bir sonraki yazımızda görüşmek üzere. İyi çalışmalar. 😎

Yasal Uyarı: Yayınlanan içeriğin ve diğer içeriklerin bütün fikri ve mülki hakları https://www.derssarayi.com/ ” a aittir. Kaynak gösterilse dahi yazının tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan yazının bir bölümü, alıntılanan yazıya aktif link verilerek kullanılabilir.

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı

Cümle Türleri Kapsamlı Konu Anlatımı