AYT – Destan Kapsamlı Konu Anlatımı

Ders Sarayının sizler için hazırlamış olduğu Destan Kapsamlı Konu Anlatımı yazısına hoş geldiniz. Destan konusu AYT sınavında çıkabilecek önemli konulardan birisi olduğundan, konu kapsamlı bir şekilde anlatılmıştır. Destan konu anlatımı yazımızda, destan nedir, destanın oluşum aşamaları nelerdir gibi sorulara cevap verip Türk Edebiyatındaki Doğal ve Yapma Destanlar ile Dünya Edebiyatındaki Doğal Destanlar ve Yapma Destanlar konularını işleyeceğiz.

Destan Kapsamlı Konu Anlatımı yazımızı okumadan önce yine AYT sınavının önemli konularından biri olan Dede Korkud Hikayeleri konusunu anlattığımız Dede Korkud Hikayeleri Kapsamlı Konu Anlatımı yazımızı okumanızı tavsiye ederiz.

Destan Kapsamlı Konu Anlatımı

Destan Kapsamlı Konu Anlatımı
Türk ve Dünya Edebiyatında Destan

Destan Nedir?

Olağanüstü olayları ve kahramanlıkların anlatıldığı uzun manzum hikayelerdir. Toplumların yaşamını derinden etkilemiş doğal olaylar (sel, deprem, iklim değişimi, kuraklık vb.) ya da uzun savaşlar anlatılır. Destanlar, üç oluşum devresi içinde gelişir. Bunlara doğuş, oluş ve yazılış evreleri denir. Yazılış evresinde bir destan şairi çıkar ve bu destanı kaleme alır. İslamiyet Öncesi Türk Destanları ikinci oluşum devresinde kalmış bu nedenle anonim destanlardır.

Destanın Oluşum Aşamaları

a. Oluş Dönemi (Çekirdek): Halka mal olmuş ve halkın üzerinde derin izler bırakmış bir olay ve olayın kahramanının zamanla kuşaktan kuşağa aktarılırken değişerek birtakım olağanüstü özellikleri aldığı dönemdir.

b. Yayılma Dönemi: Olağanüstülüklerle dolu olayların ve kahramanlıkların ağızdan ağza, nesilden nesile sözlü gelenek yoluyla aktarıldığı dönemdir.

c. Toplama-Derleme Dönemi: Büyük bir halk şairinin olayları oluş sırasına göre bir bütün halinde nazma döküp destanı ortaya çıkardığı dönemdir. Bu dönemde destan yazıya geçirilir ve kalıcılığı sağlanır. Çoğu zaman derleyen veya yazıya geçiren belli değildir.

Destanlar oluşumlarına göre (ortaya çıkışları) ikiye ayrılır:

1- Doğal Destanlar.

2- Yapma Destanlar.

1. Doğal Destanların Özellikleri:

• Anonim olup halkın ortak belleğinin ürünüdür.
• Tarihî ve sosyal olaylardan doğar, beslenir.
• Toplumun hafızasında iz bırakmış önemli olayları anlatır.
• Kahramanlar olağanüstü özelliklere sahip olabilir.
• Genellikle, yiğitlik, aşk, dostluk, ölüm ve yurt sevgisi gibi temalar işlenir.
• Coşkulu bir söyleyişi vardır.
• Belli bir ulusun özelliklerini yansıtır.
• Destanlarda olağan ve olağanüstü olaylar iç içedir.
• Genellikle manzum, yani şiir şeklindedir.

Destan Kapsamlı Konu Anlatımı
Türklere Ait Doğal Destanlar

A – Saka Destanları

1 – Alp Er Tunga Destanı:

Saka Türklerinin komutanı olan Alp Er Tunga’nın (Afresyab) İranlılarla yaptığı savaşları ve kahramanlıkları anlatır. Bu destanda işlenen konuyla İranlıların ulusal destanı olan ve Firdevsi tarafından kaleme alınan Şehname’nin konusu benzerlik gösterir. Şehname de Alp Er Tunga’nın adı Efrasiyab olarak geçer.

2- Şu Destanı:

Saka’ların hükümdarı olan şu ile İskender’in orduları arasında geçen savaşları, ulusunu nasıl yücelttiği anlatılır.

B – Hun Destanları

1 – Oğuz Kağan Destanı:

Oğuz Kağan’ın yaşamıyla ilgili bilgileri içeren destandır. OĞUZNAME adıyla da anılır.

C. Avrupa Hun Devleti Destanları

1. Attila Destanı

 Batı Hun Hükümdarı Attila’nın yaşamını ve kahramanlıklarını anlatan destandır

D – Göktürk Destanları

1- Bozkurt Destanı

 Göktürklerin bozkurttan türediklerini anlatır.

2 – Ergenekon Destanı

Göktürklerin çoğalmalarını, madencilikle uğraşmalarını anlatır.

E – Uygur Destanları

1. Türeyiş Destanı 

Uygurların bir kurttan türediği anlatılır.

2. Göç Destanı

Uygurların kutsal taşı olan Ya da taşını Çinlilere verince Tanrı tara­fından cezalandırılması, ülkelerinde açlık ve kuraklığın başlaması ve ana vatanlarını terk edip güneybatıya doğru göç etmesi anlatılır.

F – Kırgız Destanları

1. Manas Destanı

Aynı adla anılan komutanın kahramanlıklarını anlatan 400000 dizeden oluşan destandır.

 Destan Kapsamlı Konu Anlatımı
Dünya Edebiyatındaki Doğal Destanlar

1. Yunan Destanları

a. İlyada ve Odessa: Her ikisi de Homeros tarafından yazıya geçirilmiştir.

2. İran Destanı

a. Şehname: Firdevsi tarafından yazıya geçirilmiş, Türk-İran savaşlarını konu alan destandır. 60.000 beyitten oluşur.

3. Fin Destanı

a. Kalevala: Dr. Lönront tarafından yazıya geçirilmiştir.

4. Hint Destanları

a. Ramayana

b. Mahabharata: 200.000 dizeden oluşur. Hintlilerin yaptığı savaşları anlatır.

5. Alman Destanı

a. Niebelungen: VI. yüzyılda oluştuğu sanılan bu destan Burgondların Hunlar tarafından öldürülüşünü anlatır.

6. Sümer Destanı

a. Gılgamış: Sümer kralı Gılgamış’ın maceraları anlatılır.

7. Fin Destanı

a. Kalevela

8. İngiltere Destanı

a. Beowulf Destanı

9. Rus Destanı

a. İgor Destanı

10. İspanya Destanı

a. La Cid

11. Fransa Destanı

a. Chansen de Röland

12. Japonya

a. Şinto Destanı

13. Latin Destanı

a. Aeneis (Eneid): Aeneis’in maceraları anlatır. Latin şairi Vergilius tarafından yazıya geçirilmiştir.

Destan Kapsamlı Konu Anlatımı
Yapma Destanlar

Yapma Destanların Özellikleri

Yazarı belli olan destanlardır.

Yakın zaman dilimini anlatır.

Olağanüstü olaylar ve kahramanlar daha azdır.

Yazılı olan bir destan türüdür.

Türk Edebiyatında Yapma Destanlar

• 1. Selçukname: XV. yüzyıl Halk Ozanı Yazıcıoğlu tarafından yazılmıştır.
• 2. Üç Şehitler Destanı: Fazıl Hüsnü Dağlarca tarafından yazılmıştır..
• 3. Genç Osman Destanı: Kayıkçı Kul Mustafa tarafından yazılmıştır.
• 4. Çanakkale Şehitlerine: M. Akif Ersoy tarafından yazılmıştır.
• 5. Atatürk Kurtuluş Savaşında: Cahit Külebi tarafından yazılmıştır.
• 6. İstanbul Fetih Destanı: Fazıl Hüsnü Dağlarca tarafından yazılmıştır.
• 7. Çanakkale Destanı: Fazıl Hüsnü Dağlarca tarafından yazılmıştır.
• 10. Kuvayi Milliye Destanı: Nazım Hikmet tarafından yazılmıştır.
• 11. Kurtuluş Savaşı Destanı: Cahit Külebi tarafından yazılmıştır.
• 12. Sakarya Meydan Savaşı: Ceyhun Atuf Kansu tarafından yazılmıştır.
• 13. Maraş ve Ökkeş’in Destanı: Gülten Akın tarafından yazılmıştır.

Dünya Edebiyatında Ünlü Yapma Destanlar

• 1. Kurtarılmış Kudüs: İtalyan şair Tasso tarafından Kudüs’ün kurtarılışını ve Haçlı Seferleri’ni anlatır.
• 2. Çılgın Orlando: İtalyan şair Aristo’nun kaleme aldığı ve Hıristiyanlık – Müslümanlık çatışmasını konu alan destandır.
• 3. Kaybolmuş Cennet: İngiliz şairi Milton’un Adem ile Havva’nın yeryüzüne inişini anlatır.
• 4. Hanriade: Fransız şairi Voltaire’nin Kral IV. Henri’yi anlattığı bir destandır.
• 5. İlahi Komedya: İtalyan sanatçı Dante tarafından yazılmıştır.
• 6. Henriade: Vergilius tarafından yazılmıştır. (Latin Edebiyatı)
• 7. Os Lusladas: Camoes tarafından yazılmıştır. (Portekiz Edebiyatı)

Doğal Destan ve Yapma Destan Arasındaki Benzerlikler

1. İkisinde de milleti derinden etkileyen olaylar anlatılır.
2. İkisinde de olağanüstü olay ve kişiler vardır.
3. İkisinde de olay, yer, zaman, mekân unsurları vardır.
4. İkisinde de toplumu eğitme amacı vardır.

Doğal Destanlar ve Yapay Destanlar Arasındaki Farklılıklar

1. Doğal destanlar anonimdir, yapma destanın yazarı bellidir.
2. Doğal destanda anlatıcının duyguları yoktur, yapma destana şairin duyguları da katılır.
3. Doğal destana halkın katkısı vardır, yapma destan sadece bir şair tarafından yazılır.
4. Doğal destanların oluşum aşamaları vardır ve uzun sürede oluşur, yapay destanlar doğrudan şair tarafından yazıya geçirilir.
5. Doğal destanlar yazıya geçirilmeyebilir, yapma destanlar mutlaka yazıya geçirilir.

AYT sınavının önemli konularından olan Destan konusunu anlattığımız, Destan Kapsamlı Konu Anlatımı yazımız burada sona ermiştir. Yazımızda, destanların genel özelliklerinden, doğal ve yapay destanlar arasındaki benzerlikler ve farklılıklardan, Türk Destanları ve Dünya Edebiyatındaki Doğal Destanlar ile Yapay Destanlardan bahsettik.