Ders Sarayının sizler için hazırlamış olduğu Doğa ve İnsan – Doğadaki İnsan – Detaylı Konu Anlatımı yazımıza hoş geldiniz. Doğa ve İnsan – Doğadaki İnsan – konu anlatımı yazımızda doğal unsurlar, muhteşem dörtlü ve doğa ile insan arasındaki etkileşim konularından bahsedeceğiz.

Yazımıza başlamadan önce Doğa ve İnsan konusunu tamamlayıcı nitelikte olan Coğrafyanın Bölümleri ve İlkeleri konusunu da mutlaka okumanızı tavsiye ederiz. Keyifli okumalar. Haydi başlayalım.

DOĞA VE İNSAN

            İnsan var olduğu ilk zamandan beri içerisinde yaşadığı doğa ile alışveriş içerisinde bulunmuş, doğayı etkilemiş ve doğadan etkilenmiştir. İlk zamanlarda toplayıcı olan insanoğlu, alet yapımı ile avcı bir toplum rolü kazanırken, yüzyıllar boyu doğadan etkilenirken doğayı kullanmayı öğrenmiş ve tarım toplumu özelliğini elde etmiştir. Üretim fazlası mal ve hizmetler ticareti ortaya çıkarmış ve günümüze doğru sanayi toplumu ortaya çıkmıştır. Artık insan başladığı dünya yolculuğunda doğadan etkilenmekten ziyade doğayı etkilemekte ve hatta değiştirmektedir.

1. DOĞAL UNSUR

            Doğa etrafımızdaki her şeydir. Günlük yaşantımızda ilişki hâlinde olduğumuz canlı ve cansız (hava, su, toprak, dağ, akarsu, ova, mağara ve enerji) her şeyi içerir. Doğada bulunan ve doğaya ait, insan eli değmemiş, insana ait olmayan unsurlara doğal unsur, insanların ihtiyaçlarını giderebilmek için doğayı yani çevreyi değiştirmesiyle ortaya çıkan insani unsurlara ise beşerî unsurlar denir. Beşeri unsurlar doğa ve insan etkileşimi sonucu ortaya çıkar.

2. DOĞAYI OLUŞTURAN DÖRT UNSUR  (MUHTEŞEM DÖRTLÜ)

            Doğal çevre içerisinde yer alan beşeri unsurlar ile beraber bir bütünlük gösterir. Yer küre (dünya) doğa ve insan bütünlüğü ile dört temel ortamdan oluşur. Bunlar: Atmosfer (hava hüre), Hidrosfer (su küre), Litosfer (taş küre) ve Biyosfer (canlı küre)’dir.

            2.1. Atmosfer (Hava Küre)

            Dünyamızı çepeçevre saran ve çeşitli gazların karışımından oluşan doğal ortamdır. Bulutluluk, nemlilik, sis ve yağış gibi tüm hava olayları atmosferde meydana gelir. Atmosfer olaylarını coğrafyanın alt dallarından klimatoloji bilimi inceler. Atmosferin %78’i azot, %21’i oksijen ve %1’i de diğer gazlardan (asal gazlar) oluşur.

            2.2. Hidrosfer (Su Küre)

         Akarsular, göller, denizler, bataklıklar ve okyanuslar ile tüm yer altı sularının hepsine birden verilen isimdir. Su küreyi coğrafyanın  alt dallarından Hidrografya bilimi inceler. Gezegenimizin 4’te 3’ü denizler ve okyanuslar başta olmak üzere sulardan oluşmaktadır.

            2.3. Litosfer (Taş Küre)

            Yer kabuğunun en dış bölümüdür. Sial ve sima olarak ikiye ayrılır. Litosfere taşküre denilmesinin sebebi bileşiminin kayaçlardan oluşmasıdır. Dağlar, taşlar, vadiler ve platolar litosferi oluşturan başlıca unsurlardır. Taş küre üzerindeki yer şekillerinin oluşum özelliklerini coğrafyanın alt dallarından olan jeomorfoloji bilimi inceler.

            2.4. Biyosfer (Canlı Küre)

            Litosfer, atmosfer ve hidrosferden oluşan doğal ortam içerisinde canlılar yaşar. Canlılarda doğal ortamın bir parçası olduklarından ve insan yaşamını doğrudan ilgilendirdiklerinden coğrafyanın, dolayısıyla yeryüzü kavramının bir ögesini oluştururlar. Biyocoğrafya; doğayı oluşturan dört unsur (muhteşem dörtlü) içerisinde bileşke konumundadır. Canlılar küresini coğrafyanın alt dallarından biyocoğrafya bilimi inceler.

3. DOĞA VE İNSAN ETKİLEŞİMİ

            Çevremizi dikkatli bir şekilde inceleyelim. Yemeklerimize, kıyafetlerimize, tarımsal ürünlerimize, kültürel özelliklerimize, turistik faaliyetlerimize, yollara, tünellere, boğazlara vs. bakalım. Doğa ve insan sürekli bir etkileşim içerisindeler. Kimi zaman insan doğayı etkilerken, kimi zaman ise doğa insanı etkilemektedir.

            Kutuplarda yaşayan eskimo ve inuit insanlarının kürklü kalın kıyafetler giymeleri, iglo adı verilen evlerde yaşamaları ve hayvansal ürünler ile beslenmeleri bir tesadüf mü?

            Ya da Amazon insanlarının üzerlerine kıyafet giymeye bile gerek duymamaları…

            Veya çöl insanlarının üzerlerini tamamen örten ince açık renkli kıyafetler giymeleri…

            Peki sadece gezegenimizde doğa ve insan etkileşimimi var?

            Sanayi devrimi ile beraber insan doğayı etkilemekle kalmayıp doğayı baştan sona kendisi dizayn etmeye başlamıştır. Yollar, köprüler, şehirler, fabrikalar, barajlar ve daha birçok insan yapımı eserler ve faaliyetler ile insan doğayı etkilemektedir.

 3.1. Doğanın İnsana Etkisi

3.2. İnsanın Doğaya Etkisi

Çıkmış Sorular

ÇIKMIŞ SORU:

Özellikle teknolojik gelişmenin yoğun olmadığı ve gelişmemiş olarak nitelendirilen bölgelerde doğal çevrenin insan yaşamı üzerindeki etkisi çok daha belirgindir.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi, parçada belirtilen duruma örnek gösterilemez?

A) Afrika’nın bazı bölgelerinde göçebe toplayıcılığın hala yapılması

B) Sahra Afrikasında insanların ulaşım için deve kullanması

C) Moğolistan platolarında göçebe hayvancılığın yapılması

D) Sibirya’da insanların hayvanları kürk ve derisi için avlaması

E) Antarktika’da bazı istasyonlarda insanların yaşaması

                                                                                                Cevap E         YGS-2016

            ÇIKMIŞ SORU:

İnsanlar, binlerce yıldır doğa ile uyum içerisinde yaşamaya devam etmiş ve bu süreçte doğanın özelliklerini keşfederek yaşamı kolaylaştırmaya çalışmıştır. Ancak zamanla insan-doğa etkileşiminde insan daha baskın bir duruma geçmiştir.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi, parçada belirtilen duruma örnek gösterilemez?

A) Sulak alanların kurutularak tarım yapılması ve üretim artışı

B) Su kaynaklarına yakın alanların yerleşme yeri olarak seçilmesi

C) Barajlar yapılarak sel ve taşkınlardan korunma, enerji üretimi

D) Kutuplara yakın alanlardaki yer altı kaynaklarının çıkarılması ve işlenmesi

E) Fay hatlarının bulunduğu alanlarda depreme dayanıklı yapıların inşa edilmesi

                                                                                                 Cevap B         YGS-2014

            ÇIKMIŞ SORU:

Aşağıdakilerden hangisi, insanın doğaya olan etkisine örnek gösterilemez?

A) Kloroflorokarbon gazlarının artmasıyla ozon tabakasının seyrelmesi

B) Denizlerdeki kirlenmeye bağlı olarak biyoçeşitliliğin giderek azalması

C) Her yıl farklı sayıda tropikal siklonun meydana gelmesi

D) Kişi başına düşen tatlı su miktarının giderek azalması

E) Yağmur ormanlarının büyük bir hızla yok olması

                                                                                                 Cevap C         YGS-2011

            ÇIKMIŞ SORU:

Doğal ve beşeri unsurlar birbirleriyle karşılıklı etkileşim içindedir.

Aşağıdaki durumlardan hangisinin beşeri faaliyetler üzerindeki olumsuz etkisi diğerlerinden daha fazladır?

A) İtalya’da Etna yanardağı çevresinde toprakların geçirimli olması sonucu tarımsal ürün çeşitliliğinin azalmasının

B) Şiddetli lodos nedeniyle Çanakkale Boğazı’nda deniz ulaşımının aksamasının

C) İzlanda’da meydana gelen volkanik patlamalar sonucu kül ve toz bulutlarının hava trafiğini etkilemesinin

D) Konya Havzası’nda obrukların oluşumu sonucu tarım alanlarının zarar görmesinin

E) Antalya kıyılarında dalga aşındırması sonucu falezlerin gerilemesinin

                                                                                                 Cevap C         YGS-2012

---

Doğa ve İnsan – Doğadaki İnsan – Detaylı Konu Anlatımı yazımız sona erdi. Doğa ve İnsan detaylı konu anlatımı yazımızda doğal unsurlar, muhteşem dörtlü ve doğa ile insan arasındaki etkileşim konularından bahsettik. Konuyla ilgili çıkmış soruları çözdük.

Sitemizde yer alan Coğrafya ile ilgili diğer konu anlatımı yazılarımıza buradan ulaşabilir, diğer tüm derslerle ilgili içeriklere ise buradan göz atabilirsiniz. Doğa ve İnsan konusu ile ilgili MEB – EBA üzerinden araştırma yapmak için tıklayınız.