Doğa ve İnsan Kapsamlı Konu Anlatımı
Ders Sarayının sizler için hazırlamış olduğu Doğa ve İnsan – Doğadaki İnsan – Detaylı Konu Anlatımı yazımıza hoş geldiniz. Doğa ve İnsan – Doğadaki İnsan – konu anlatımı yazımızda doğal unsurlar, muhteşem dörtlü ve doğa ile insan arasındaki etkileşim konularından bahsedeceğiz.
Yazımıza başlamadan önce Doğa ve İnsan konusunu tamamlayıcı nitelikte olan Coğrafyanın Bölümleri ve İlkeleri konusunu da mutlaka okumanızı tavsiye ederiz. Keyifli okumalar. Haydi başlayalım.
DOĞA VE İNSAN
İnsan var olduğu ilk zamandan beri içerisinde yaşadığı doğa ile alışveriş içerisinde bulunmuş, doğayı etkilemiş ve doğadan etkilenmiştir. İlk zamanlarda toplayıcı olan insanoğlu, alet yapımı ile avcı bir toplum rolü kazanırken, yüzyıllar boyu doğadan etkilenirken doğayı kullanmayı öğrenmiş ve tarım toplumu özelliğini elde etmiştir. Üretim fazlası mal ve hizmetler ticareti ortaya çıkarmış ve günümüze doğru sanayi toplumu ortaya çıkmıştır. Artık insan başladığı dünya yolculuğunda doğadan etkilenmekten ziyade doğayı etkilemekte ve hatta değiştirmektedir.
1. DOĞAL UNSUR
Doğa etrafımızdaki her şeydir. Günlük yaşantımızda ilişki hâlinde olduğumuz canlı ve cansız (hava, su, toprak, dağ, akarsu, ova, mağara ve enerji) her şeyi içerir. Doğada bulunan ve doğaya ait, insan eli değmemiş, insana ait olmayan unsurlara doğal unsur, insanların ihtiyaçlarını giderebilmek için doğayı yani çevreyi değiştirmesiyle ortaya çıkan insani unsurlara ise beşerî unsurlar denir. Beşeri unsurlar doğa ve insan etkileşimi sonucu ortaya çıkar.
2. DOĞAYI OLUŞTURAN DÖRT UNSUR (MUHTEŞEM DÖRTLÜ)
Doğal çevre içerisinde yer alan beşeri unsurlar ile beraber bir bütünlük gösterir. Yer küre (dünya) doğa ve insan bütünlüğü ile dört temel ortamdan oluşur. Bunlar: Atmosfer (hava hüre), Hidrosfer (su küre), Litosfer (taş küre) ve Biyosfer (canlı küre)’dir.
2.1. Atmosfer (Hava Küre)
Dünyamızı çepeçevre saran ve çeşitli gazların karışımından oluşan doğal ortamdır. Bulutluluk, nemlilik, sis ve yağış gibi tüm hava olayları atmosferde meydana gelir. Atmosfer olaylarını coğrafyanın alt dallarından klimatoloji bilimi inceler. Atmosferin %78’i azot, %21’i oksijen ve %1’i de diğer gazlardan (asal gazlar) oluşur.
2.2. Hidrosfer (Su Küre)
Akarsular, göller, denizler, bataklıklar ve okyanuslar ile tüm yer altı sularının hepsine birden verilen isimdir. Su küreyi coğrafyanın alt dallarından Hidrografya bilimi inceler. Gezegenimizin 4’te 3’ü denizler ve okyanuslar başta olmak üzere sulardan oluşmaktadır.
2.3. Litosfer (Taş Küre)
Yer kabuğunun en dış bölümüdür. Sial ve sima olarak ikiye ayrılır. Litosfere taşküre denilmesinin sebebi bileşiminin kayaçlardan oluşmasıdır. Dağlar, taşlar, vadiler ve platolar litosferi oluşturan başlıca unsurlardır. Taş küre üzerindeki yer şekillerinin oluşum özelliklerini coğrafyanın alt dallarından olan jeomorfoloji bilimi inceler.
2.4. Biyosfer (Canlı Küre)
Litosfer, atmosfer ve hidrosferden oluşan doğal ortam içerisinde canlılar yaşar. Canlılarda doğal ortamın bir parçası olduklarından ve insan yaşamını doğrudan ilgilendirdiklerinden coğrafyanın, dolayısıyla yeryüzü kavramının bir ögesini oluştururlar. Biyocoğrafya; doğayı oluşturan dört unsur (muhteşem dörtlü) içerisinde bileşke konumundadır. Canlılar küresini coğrafyanın alt dallarından biyocoğrafya bilimi inceler.
3. DOĞA VE İNSAN ETKİLEŞİMİ
Çevremizi dikkatli bir şekilde inceleyelim. Yemeklerimize, kıyafetlerimize, tarımsal ürünlerimize, kültürel özelliklerimize, turistik faaliyetlerimize, yollara, tünellere, boğazlara vs. bakalım. Doğa ve insan sürekli bir etkileşim içerisindeler. Kimi zaman insan doğayı etkilerken, kimi zaman ise doğa insanı etkilemektedir.
Kutuplarda yaşayan eskimo ve inuit insanlarının kürklü kalın kıyafetler giymeleri, iglo adı verilen evlerde yaşamaları ve hayvansal ürünler ile beslenmeleri bir tesadüf mü?
Ya da Amazon insanlarının üzerlerine kıyafet giymeye bile gerek duymamaları…
Veya çöl insanlarının üzerlerini tamamen örten ince açık renkli kıyafetler giymeleri…
Peki sadece gezegenimizde doğa ve insan etkileşimimi var?
Sanayi devrimi ile beraber insan doğayı etkilemekle kalmayıp doğayı baştan sona kendisi dizayn etmeye başlamıştır. Yollar, köprüler, şehirler, fabrikalar, barajlar ve daha birçok insan yapımı eserler ve faaliyetler ile insan doğayı etkilemektedir.
3.1. Doğanın İnsana Etkisi
- Kutup ve çöllerin insanların yaşam alanlarının dışında kalması
- Yağış miktarının az olduğu yerlerde tarım topraklarının nadasa bırakılması
- Bitki örtüsünün orman olduğu yerlerde insanların geçim kaynaklarının ormancılık faaliyetlerinin olması
- Yer şekillerin dağlık ve engebeli olduğu yerlerde ekonomik geçim kaynağının hayvancılık faaliyetlerinin olması
- Dünya nüfusunun büyük bir kısmının ılıman kuşakta ve deniz kıyılarında toplanması
- İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde insanların evlerini toprak veya taştan yapması
- Kar yağışlarının ve topoğrafik şartların elverişli olduğu yerlerde kış sporlarının yapılması
- Tropikal kuşakta yaşayan insanların ince giysiler, kutupaltı kuşağında yaşayanların ise kalın giysiler giymesi
- Volkanik alanlardaki ova ve platolarda verimli toprakların etkisiyle tarım ve yerleşmenin gelişmesi
- Dağlık alanlarda insan nüfusunun seyrek olması
- İklimin elverişli olduğu alanlarda tarımsal faaliyetlerin yoğun olması
- Soğuk ve sıcak iklim bölgelerinde giyim, beslenme, barınma alışkanlıklarının farklı olması
- Okyanus kıyılarında balıkçılık faaliyetlerinin yoğun olması
- Engebeli alanlarda yol yapım maliyetlerinin yüksek olması
- Güneşlenme süresinin fazla olduğu alanlarda tarım ve yaz turizminin daha yoğun olması
3.2. İnsanın Doğaya Etkisi
- Büyük Okyanusu ve Atlas Okyanusunu birbirine bağlamak için Panama Kanalı’nın yapılması
- Japonya’nın Kobe Körfezi’nde Deniz doldurularak havaalanı yapılması
- Hollanda’da deniz baskınları sonucu karaya ilerleyen deniz suyunu boşaltmak için değirmenlerin yapılması
- İstanbul’da trafiği rahatlatmak için boğazın altına tüp geçit yapılması Güneydoğu Anadolu’da yaz kuraklığıyla ortaya çıkan su ihtiyacını karşılamak için GAP’ın yapılması
- Doğal kaynakların hızlı bir şekilde tüketilmesi
- Doğu Karadeniz’i ekonomisini canlandırmak amacıyla deniz doldurularak sahil yolu yapılması
- Mısır’da Nil Nehri’nin taşkınlarından korunmak için Aswan Barajı’nın yapılması
- Mississippi Nehri’nin suyunu kontrol altına almak için nehir üzerine setlerin ve pompa istasyonlarının yapılması
- Antalya – Alanya arasında ulaşım ağlarının gelişmesi ile birlikte kıyı kesiminde turizm etkinliklerinin artması
- Fosil yakıt kullanımının çevresel etkileri
- Orman tahribatının çevresel etkileri
- Şehirleşmenin artmasıyla tarım alanlarının ve ormanlık alanların hızla daralması
- Sulak alanların tarım faaliyetleri için kurutulmasının çevresel etkileri
Çıkmış Sorular
ÇIKMIŞ SORU:
Özellikle teknolojik gelişmenin yoğun olmadığı ve gelişmemiş olarak nitelendirilen bölgelerde doğal çevrenin insan yaşamı üzerindeki etkisi çok daha belirgindir.
Buna göre aşağıdakilerden hangisi, parçada belirtilen duruma örnek gösterilemez?
A) Afrika’nın bazı bölgelerinde göçebe toplayıcılığın hala yapılması
B) Sahra Afrikasında insanların ulaşım için deve kullanması
C) Moğolistan platolarında göçebe hayvancılığın yapılması
D) Sibirya’da insanların hayvanları kürk ve derisi için avlaması
E) Antarktika’da bazı istasyonlarda insanların yaşaması
Cevap E YGS-2016
ÇIKMIŞ SORU:
İnsanlar, binlerce yıldır doğa ile uyum içerisinde yaşamaya devam etmiş ve bu süreçte doğanın özelliklerini keşfederek yaşamı kolaylaştırmaya çalışmıştır. Ancak zamanla insan-doğa etkileşiminde insan daha baskın bir duruma geçmiştir.
Buna göre aşağıdakilerden hangisi, parçada belirtilen duruma örnek gösterilemez?
A) Sulak alanların kurutularak tarım yapılması ve üretim artışı
B) Su kaynaklarına yakın alanların yerleşme yeri olarak seçilmesi
C) Barajlar yapılarak sel ve taşkınlardan korunma, enerji üretimi
D) Kutuplara yakın alanlardaki yer altı kaynaklarının çıkarılması ve işlenmesi
E) Fay hatlarının bulunduğu alanlarda depreme dayanıklı yapıların inşa edilmesi
Cevap B YGS-2014
ÇIKMIŞ SORU:
Aşağıdakilerden hangisi, insanın doğaya olan etkisine örnek gösterilemez?
A) Kloroflorokarbon gazlarının artmasıyla ozon tabakasının seyrelmesi
B) Denizlerdeki kirlenmeye bağlı olarak biyoçeşitliliğin giderek azalması
C) Her yıl farklı sayıda tropikal siklonun meydana gelmesi
D) Kişi başına düşen tatlı su miktarının giderek azalması
E) Yağmur ormanlarının büyük bir hızla yok olması
Cevap C YGS-2011
ÇIKMIŞ SORU:
Doğal ve beşeri unsurlar birbirleriyle karşılıklı etkileşim içindedir.
Aşağıdaki durumlardan hangisinin beşeri faaliyetler üzerindeki olumsuz etkisi diğerlerinden daha fazladır?
A) İtalya’da Etna yanardağı çevresinde toprakların geçirimli olması sonucu tarımsal ürün çeşitliliğinin azalmasının
B) Şiddetli lodos nedeniyle Çanakkale Boğazı’nda deniz ulaşımının aksamasının
C) İzlanda’da meydana gelen volkanik patlamalar sonucu kül ve toz bulutlarının hava trafiğini etkilemesinin
D) Konya Havzası’nda obrukların oluşumu sonucu tarım alanlarının zarar görmesinin
E) Antalya kıyılarında dalga aşındırması sonucu falezlerin gerilemesinin
Cevap C YGS-2012
Doğa ve İnsan – Doğadaki İnsan – Detaylı Konu Anlatımı yazımız sona erdi. Doğa ve İnsan detaylı konu anlatımı yazımızda doğal unsurlar, muhteşem dörtlü ve doğa ile insan arasındaki etkileşim konularından bahsettik. Konuyla ilgili çıkmış soruları çözdük.
Sitemizde yer alan Coğrafya ile ilgili diğer konu anlatımı yazılarımıza buradan ulaşabilir, diğer tüm derslerle ilgili içeriklere ise buradan göz atabilirsiniz. Doğa ve İnsan konusu ile ilgili MEB – EBA üzerinden araştırma yapmak için tıklayınız.
Sosyal medya hesaplarımızı ve mail adresimizi kullanarak bizi her platformda takip edebilir, bize görüşlerinizi, soru – sorun ve önerilerinizi iletebilirsiniz.
Bir sonraki yazımızda görüşmek üzere. İyi çalışmalar. 😎
Yasal Uyarı: Yayınlanan içeriğin ve diğer içeriklerin bütün fikri ve mülki hakları https://www.derssarayi.com/ ” a aittir. Kaynak gösterilse dahi içeriğin tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan yazının bir bölümü, alıntılanan yazıya aktif link verilerek kullanılabilir.
6 Yorum
herşey çok güzel hazırlanmış teşekkürler. çok faydalı oldu
güzelll yaniii
elinize sağlık
gerçekten çok faydalı bir konu anlatımı buradan çok daha rahat anladım elinize sağlık mükemmel olmuş 🙂