Ders Sarayının, İş Güç Enerji Kapsamlı Konu Anlatımı yazısında iş güç enerji konusu ayrıntılı bir şekilde ele alınmaktadır. İş Güç Enerji Kapsamlı Konu Anlatımı ÖSYM’nin son zamanlarda işlem sorularından ziyade yorum sorularına yer verdiği düşünülerek sizlere İş Güç Enerji konusunu işleme dayalı olmadan anlattık.

İş Güç Enerji kavramları günlük hayattaki karşılıkları ile karıştırılmakta olup bu hatalara düşmemeniz için iş güç enerji tanımlarını iyi incelemenizi öneriyoruz. Coğrafya dersi doğa ve insan konusuna göz atmanızı tavsiye ederim

 

İş Güç Enerji
Kapsamlı Konu Anlatımı

İş (W)

İş Güç Enerji Kapsamlı Konu Anlatımı yazımıza İş kavramının tanımını yaparak başlayalım. İş kavramı, günlük hayatta da çokça kullanılan bir kelime olduğu için genellikle karıştırılır. Karıştırmamak için şuna dikkat edelim. Fiziksel olarak işten bahsedebilmemiz için cisim üzerine bir kuvvet uygulanmalı ve cisim bu kuvvet doğrultusunda yol almalıdır. Bu iki şart var ise cisim iş yapmıştır diyebiliriz. Dikkat edilmesi gereken husus cisim kuvvet ile hareket doğrultusunun aynı olması. Doğrultu ve yön kavramlarını önceki yazılarımızda anlatmıştık. Formül olarak söyleyecek olursak W=F.x şeklindedir.

İş türetilmiş bir büyüklüktür. Birimi enerji birimi olan jouledir.

Cisim üzerine yapılan iş pozitif ya da negatif olabilir. Pozitif iş cisme enerji kazandırırken negatif iş ise cismin enerjisini azaltır. Yani cisim üzerine yapılan toplam işe net iş denir.

Cisim üzerine uygulanan kuvvet alınan yol ile aynı doğrultuda değil ise kuvveti bileşenlerine ayırarak aynı doğrultuda olan kuvvet ile işlem yapılır. Şekilde de görüldüğü gibi F_x kuvveti ile yol çarpılarak iş hesaplanmış olur. Buradaki F_y kuvveti iş yapmaz.

İş yapılabilmesi için cismin kuvvete maruz kalıp kuvvet doğrultusunda hareket etmesi gerekir. Cisim hareket etmiyorsa iş yapılmaz. Hareket ile uygulanan kuvvet aynı doğrultuda değil ise yine işten bahsedilemez. Omuz çantamız ile yolda yürürken iş yapılmaz. Çantayı kaldırmak için yukarı bir kuvvet uygulanırken hareket yönümüz yataydadır.

Güç (P)

Birim zamanda yapılan işe ya da harcanan enerjiye güç denir. Yani işi veya enerjiyi zamana bölerseniz gücü elde edersiniz. İşin birimi joule, zamanın birimi saniye ise gücün birimi watt olur. Bir işi en kısa sürede yapan daha güçlü olur. Fiziksel güç ile normal hayattaki gücü karıştırmayalım.

Verim

Bir makinenin veya bir sistemin verimi üretilen enerjinin tüketilen enerjiye oranıdır. Yapılan iş bölü harcanan enerji olarak da ifade edebiliriz.

Enerji

İş yapabilme yeteneği olarak tanımlanır. Enerjinin birden fazla türü vardır. Enerji bir türden başka birine dönüşebilir. Kinetik enerji, potansiyel enerji, elektrik enerjisi enerji türlerine örnektir. 

Yapılan iş karşımıza enerji olarak çıkar yani W=∆E  olarak söylenebilir.

Kinetik Enerji(E_k)

Hareket halindeki cisimlerin sahip olduğu enerjiye kinetik enerji denir. Kütlesi “m”, hızı “v” olan bir cismin kinetik enerjisi; E=m.V²/2 formülü ile hesaplanır. Işık gibi kütlesi olmayan yada önemsenmeyen cisimler için geçerli değildir.

Potansiyel Enerji(E_p)

Potansiyel enerjiyi, yer çekimi potansiyel enerjisi ve esneklik potansiyel enerjisi olmak üzere 2 alt sınıfta inceliyoruz.

Yer Çekimi Potansiyel Enerjisi

Burada cisimler bizim için önemlidir. Yani cisimlerin boyutları küçük ise kendi yükseklikleri hesaplanmaz. Fakat cisimlerin boyutları büyük ise yüksekliği hesaba katılmalıdır.

Cismin boyutları ihmal edilirse aşağıdaki gibidir.

Cisimlerin boyutları ihmal edilmiyor ise aşağıdaki gibidir.

Esneklik Potansiyel Enerjisi 

Esneklik potansiyel enerjisi, esnek cisimlerde şekil değişikliği oluşturulması sırasında depolanan enerjidir.  Denge halindeki bir yay x kadar sıkıştırılırsa; yayda enerji depolanır.

Mekanik Enerji

Kinetik ve potansiyel enerjinin toplamına mekanik enerji denir. Enerji kaybının olmadığı sistemlerde mekanik enerji korunur ve sabittir. Kinetik enerji artarken potansiyel enerji azalır. Potansiyel artarken kinetik enerji azalır.

Sürtünmeli bir ortamda enerji kaybı meydana gelecektir. Son enerjiden ilk enerji çıkarıldığında elde edilen sonuç kaybolan yani sürtünmeye giden enerjiyi verecektir.

Enerjinin Korunumu ve Enerji Dönüşümü

Bir enerji yoktan varedilemez var olan enerji ise yok edilemez. Yani enerji sürekli değişime uğrayarak bir enerji türünden başkasına dönüşür. Buna enerjinin korunumu yasası denir.

Barajlarda depo edilen suyun yükdekliği artırılarak potansiyel enerji elde edilir. Barajın onundaki kapaklar açıldığında bu potansiyel enerji kinetik enerjiye dönüşür. Hareket eden su yol üzerindeki türibünleri döndürerek kinetik enerjiyi elektirk enerjisine dönüştürür. Bu elektirik enerjisi evimize gelerek ısı, ışık enerjisi gibi enerjilere dönüştürülür.

Canlılar ve Enerji

Tüm canlılar yaşam faaliyetlerini devam ettirebilmek için enerjiye ihtiyaç duyar. Konuşmak, yürümek, ders çalışmak hatta nefes almak için enerjiye ihtiyaç duyulur. Örneğin, sabahtan akşama kadar bir koltukta oturup hiç hareket etmeyen bir insan bile enerji harcamaya devam eder.

Günlük enerji ihtiyacı kişinin kütlesine, cinsiyetine, yaşına ve kişinin yaptığı faaliyetlere göre değişiklik göstermektedir. Yoğun fiziksel aktivitelerde bulunan bireyler, daha çok enerji harcarken fiziksel aktiviteleri az olan bireyler, daha az enerji harcarlar. Ortalama yaş grubuna göre enerji ihtiyacı aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Bu enerji ihtiyacı beslenme yoluyla aşağıdaki resimdeki gibi besinlerden karşılanır. Beslenme açlık duygusunu bastırmak, karın doyurmak ya da canının çektiği şeyleri tüketmek değildir. Beslenme; sağlığı korumak, geliştirmek ve yaşam kalitesini yükseltmek için vücudun gereksinimi olan karbonhidrat, protein, yağ, vitamin ve mineraller gibi besin ögelerini yeterli miktarlarda ve uygun zamanlarda almak için bilinçli yapılması gereken bir davranıştır.

Besin ögelerinin enerji değerleri kalori birimiyle ifade edilir. Bu değerlerden bazıları yukarıdaki tabloda verilmiştir. Günlük faaliyetler için gereken enerji miktarının hangi besinlerden karşılanabileceği tablo yardımıyla hesaplanarak bulunabilir. Örneğin iki ince dilim ekmek yediğinizde yaklaşık 700 kcal enerji alırsınız. Alınan bu enerji, yaklaşık iki saatlik koşuya veya on beş saatlik uykuda harcanan enerjiye karşılık gelir. Sağlıklı bir yaşam için vücudumuza aldığımız enerji ile faaliyetlerimizde harcayacağımız enerjinin eşit olması gerekir. Beslenmenizde bu kurala dikkat ederseniz sağlıklı ve uzun bir yaşam sürdürebilirsiniz.

Enerji Kaynakları

Enerji kaynakları kısaca, bir maddenin iş yapabilme yeteneği için tanımlanan enerji’nin elde edildiği kaynaklara denir. Enerji kaynakları herhangi bir yöntemle enerji üretilmesini sağlayan kaynaklardır. Dünyadaki enerji kaynakları, oluşumlarına bağlı olarak yenilenebilir ve yenilenemez enerji kaynakları olmak üzere ikiye ayrılır.

Yenilenemez enerji kaynakları

Kullanıldıkça rezervleri biten enerji kaynaklarına denir. Bu kaynaklar kullanıldıkça çevreye zarar verirler.

Kömür, Petrol, Doğalgaz, Nükleer.

Yenilenebilir enerji kaynakları

Kullanıldıkça rezervleri bitmeyen kendini sürekli yenileyen enerji kaynaklarıdır. Bunların çevreye zararı çok azdır.

Güneş enerjisi, Rüzgar enerjisi, Hidrolik enerjisi, Jeotermal enerji, Dalga enerjisi, Biyokütle enerjisi.

---

İş Güç Enerji Kapsamlı Konu Anlatımı yazımız burada sona eriyor. İş Güç Enerji konusu ile ilgili ek çalışmalar yapmak için burayı ziyaret edebilir, Fizik dersi ile ilgili tüm içeriklerimize ulaşmak için Ders Sarayı Fizik sayfamızı ziyaret edebilirsiniz. İyi çalışmalar.