İsim ve İsim Tamlamaları Konu Anlatımı

Ders Sarayının sizler için hazırladığı, Türk Dili ve Edebiyatı İsim ve İsim Tamlamaları konu anlatımı yazısına hoş geldiniz. İsim ve İsim Tamlamaları Konu Anlatımı yazımızda isim, isim çekim ekleri ve isim tamlamaları ele alınacak. İsim ve İsim Tamlamaları konu anlatımı yazımızı okumadan önce, Türk Dili ve Edebiyatı dersinin yine önemli TYT konularından olan;

1. Sözcükte Anlam
2. Sözcükte Anlam Olayları
3. Söz Öbeklerinde Anlam
4. Sıfat ve Sıfat Tamlaması Konu Anlatımı
5. Zamir (Adıl) Detaylı Konu Anlatımı
6. Edat-Bağlaç ve Ünlem Kapsamlı Konu Anlatımı yazılarımızı da okumanızı tavsiye ediyoruz.

Yazımızı okuduktan sonra konunun hemen bitiminde yer alan online testimizi çözebilirsiniz.

İSİM(AD)

Canlı veya cansız varlıkları karşılayan kelimelere ad (isim) denir. Örnek: İnsan, Televizyon, Silgi, Bitki, Domates, Tahta…

        A.  VARLIKLARA VERİLİŞİNE GÖRE

1. Özel İsim

Tek bir varlığı karşılayan isimlere özel isim denir.

• Örnekler: Dünya, Ayşe, İstiklal Marşı, Türkçe, Türkiye, Jüpiter, Akdeniz, Harran Ovası…

2. Cins İsim

Aynı türdeki varlıkları karşılayan isimlere cins isim denir.

• Örnekler: Bitki, insan, gezegen, ağaç,  yastık örnek olarak verebiliriz.

 Uyarı:Bazen cins isimler, özel isim olarak kullanılabilir.

Öğretmenimize doğum gününde gül aldım. Bu cümlede gül sözcüğü cins isimdir.

Okulumuza Gül adında bir öğrenci geldi. Bu cümlede Gül  kelimesi özel isimdir.

Uyarı:Bazı özel isimler, cins isim olarak kullanılabilir.

Dünya,Ay’ın uydusudur.Bu cümlede Dünya kelimesi, özel isim olarak kullanılmıştır.

Ayşe’nin dünyalar kadar borcu varmış.Bu cümlede dünya kelimesi cins isim olarak kullanılmıştır.

Uyarı: Cins isimler bazen genel anlamda kullanılabilir bazen özel anlamda kullanılabilir.

• Çiçek, insana huzur verir.(Genel anlamlı)
• Vazodaki çiçek, çok güzel duruyor.(Özel Anlamlı)

B.VARLIKLARIN SAYISINA GÖRE

1.Tekil İsim

Tek bir varlığı karşılayan ve çoğul eki olan(-lar ve- ler) ekini almayan isimlere tekil isim denir.

• Bitki, insan, kitap, kanepe, televizyon…  örnek olarak verilebilir

2.Çoğul İsim

Birden çok varlığı karşılayan ve çokluk eki(-lar,-ler) ekini alan isimlerdir.

• Bitkiler, insanlar, kitaplar, kanepeler, televizyonlar örnek olarak verilebilir.

UYARI!
Çokluk eki alan her ad çokluk bildirmez. Çokluk eki (-lar, -ler) cümleye çeşitli anlamlar katabilir.

  3. Topluluk Adları

              Çoğul eki almadığı halde birden çok varlığı karşılayan isimlerdir.

• Halk, millet, ordu, orman, sınıf, bölük… topluluk isimleridir.

UYARI!
Topluluk isimleri çoğul eki alabilir. Bu durumda topluluk ismi olma özelliğini kaybetmez.

• Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz İleri.

UYARI!
Bazı sözcükler ad aktarmasıyla topluluk adı olabilir.Ad aktarması yoksa tekil isimdir.

            Sınıf, geziye gitti.(Sınıf söylenmiş öğrenciler kastedilmiş)  

• Ayşe teyze, sınıfı iyi temizlemiş.(Tekil İsim

C. VARLIKLARIN OLUŞUNA GÖRE

1.Somut İsim

           Beş duyu organımızla algıladığımız isimlere somut isim denir.

•  Hava, rüzgar, koku, yol, koltuk, kitap… birer somut isimdir.

UYARI!
Somut isimler, cümle içerisinde soyut anlam kazanabilir. Buna soyutlaştırma denir.

•  Hüseyin Hoca, Matematik dersinde öğrencilere farklı yollarla soru çözmeyi öğretiyor.
• Aramızdaki bağ, gün geçtikçe kopuyor.Bağ kelimesinin ilk anlamı, ayakkabı bağı anlamındadır.        
• Yani somut bir kelimedir. Ancak burada muhabbet,sohbet anlamında kullanıldığı için soyutlaşmıştır.

2.Soyut İsim

            Beş duyu organımızla algılamadığımız kelimelerdir.

• Aşk,mutluluk,cesaret,huzur,nefret… birer soyut isimdir.

UYARI!
Soyut isimler, cümle içerisinde somut anlam kazanabilir. Buna somutlaştırma denir.

•  Aşk, kapıyı çalınca. Aşk normalde soyut bir kelimedir.Burada insana ait özellikler yüklenerek sanki insanmış gibi yansıtılmış.Yani somutlaştırılmıştır.
•  Yanıma iki parça mutluluk aldım.. Mutluluk normalde soyut bir kelimedir . Burada sanki bir eşya gibi yansıtılmış yani somutlaştırılmıştır.

İSİMLERDE KÜÇÜLTME EKİ

‘Cağız,cık,cek,msı,ce,mtrak isim küçültme ekleridir.

                              İSİM ÇEKİM EKLERİ

1.İyelik Ekleri(Sahiplik Ekleri)

   İsimlerin üzerine gelerek sahiplik bildirir.

UYARI!
İyelik ekleri isim tamlamalarında ikinci unsur olan tamlanan ekidir. İsim tamlamaları konusunda anlatılacaktır.

2.İsmin Durum(Hal) Ekleri

a.Yalın Hal Eki

Sözcüğün hal ekini almamış halidir.Yalın haldeki kelime çokluk eki ve iyelik eklerini alabilir.

• Kalem, kalemim, kalemler… yalın haldedir.

b.Belirtme Durum Eki

-ı,  -i, -u ve- ü ekleri belirtme durum ekidir.

• Arabayı yıkamalısın.
• Çantamı yeni aldım.

UYARI!
3. tekil kişi iyelik ekiyle belirtme durum eki karıştırılmaktadır. Karıştırmamak için bu ekleri alan kelimelerin başına onun kelimesi getirildiğinde anlamlı olursa iyelik eki anlamsız olursa belirtme durum ekidir.

       Televizyonu yeni sildim.Başına onun kelimesi getirelim, onun televizyonu yeni sildim.Dikkat ederseniz anlam bozuluyor. Bu yüzden televizyonu kelimesinde  (-u)  eki belirtme durum ekidir.

c.Yönelme Durum Eki

-a ve -e ekleri yönelme durum ekleridir.

• Arabaya mazot aldım.
• Çantama mektuplarımı koymayı unutmuşum.

d.Ayrılma(Çıkma) Durum Eki

-dan ve -den ekleri ayrılma durum ekidir.

•  Arabadan kıyafetlerimi aldım.
•  Eşyalarım çantadan çıktı.

e.Bulunma Durum Eki

   -da ve -de ekleri, bulunma durum ekidir.

•     Arabada eşyalarım kaldı.
•     Çantasında gizli belgeleri saklıyormuş.

UYARI!
-da , -de bağlacıyla -da , -de bulunma durum eki karıştırılmaktadır. Bağlaç olan -da her zaman ayrı yazılır, bulunma durum eki -da ise her zaman bitişik yazılır. Bağlaç olan -da ekini cümleden çıkardığımızda anlam daralabilir ama bozulmaz,ancak bulunma durum eki olan -da ekini cümleden çıkardığımızda anlam tamamen bozulur.

Arkadaşım da yarışmaya katılacak. Dikkat ederseniz –da ekini cümleden çıkarttığımızda cümlede daralma oluyor ancak bozulma olmuyor.

Arkadaşımda kaldım. -Da ekini cümleden çıkarttığımızda anlamda tamamen bozulma oluyor.

3. Vasıta Durum Eki

• -ile eki vasıta durum ekidir.
• Arabayla gitti.
• Hızla yanıma yaklaştı.

4.Eşitlik Eki

•    -ça ve -çe ekleri eşitlik ekidir.
•     Çocukça hareketler yapıyordu.

5.Çokluk Eki

•    -lar ve -ler ekleri çokluk ekidir.
•   Arkadaşlar, yanıma geldi.

 İSİM TAMLAMASI

İsim tamlamalarında tamlayan, tamlayan durum eki( -ın, -nın, ım); tamlanan iyelik eki alır. Tamlayan durum ekine ilgi eki de denmektedir.Şimdi bunları ayrıntılı olarak görelim.

1. Belirtisiz İsim Tamlaması

 Tamlayanın ek almadığı tamlananın ek aldığı isim tamlamasıdır.

2. Belirtili İsim Tamlaması

• Tamlayanın ve tamlanın ek aldığı isim tamlamasıdır.
• Tamlayan                              Tamlanan
•    İsim+ nın,nun             İsim+ I, İ, U, Ü
•              ın, in, un ,ün              sı, si, su, sü             şeklindedir.Yani tamlayan, tamlayan(İlgi) durum eki alır. Tamlanan ise 3. tekil kişi iyelik eki alır.
• Kapı-nın                            kol-u
• Çanakkale-nin                 merkez-i

 3. Zincirleme İsim Tamlaması

•  En az üç isimden oluşan tamlamalardır.
•  Edebiyat defterinin yaprağı
•  Ankara’nın Gölbaşı İlçesi

  4.Takısız İsim Tamlaması

 Tamlayanın da tamlanın da ek almadığı isim tamlamasıdır.Bir şeyin neyden yapıldığını bildirir.

•  Altın bilezik: Bileziğin altından yapıldığını belirtiyor.           
•  Gümüş kolye: Kolyenin gümüşten yapıldığını belirtiyor.     
• Demir kapı

İsim Tamlamalarında Dikkat Edilecek Hususlar Şunlardır!

Belirtili isim tamlamalarında tamlayan ile tamlanan yer değiştirebilir.

• Eşyası gelmişti annemin.
• Annemin eşyası
• Tamlayan:Annemin
• Tamlanan:Eşyası

Tamlanan birden fazla tamlayan alabilir.

• Kuzenimin ve eşinin arabası vardı.
• Tamlayan:Kuzenimin,eşinin.
• Tamlanan:Arabası.

Tamlayan birden fazla tamlanan alabilir.      

• Antalya’nın zeytini ve portakalı meşhurdur. 
• Tamlayan:Antalya’nın
• Tamlanan:Zeytini, portakalı

Belirtili isim tamlamasında tamlayan ile tamlanan arasına sözcük girebilir.

• Arkadaşımın uzun uzun anlattığı bitmek bilmeyen hikayeleri beni bıktırmıştı.
• Tamlayan: Arkadaşımın
• Tamlanan:Hikayeleri

Tamlayan eki -ın -nın yerine bazen -dan, -den olabilir.

Arkadaşlarımdan bazıları beni çok sevdiğini söyledi.

Tamlayan:Arkadaşlarımdan.

Tamlanan:Bazıları.

Tamlayan zamir olduğu zaman tamlayan düşebilir.

Benim evim buraya çok yakın.

Tamlayan:Benim.

Tamlanan:Evim

Evim buraya çok yakın.

ÖNEMLİ!! Değerli okurlarımız, konunun daha iyi anlaşılması açısından yazının sonunda online test paylaşımı yaptık. Konuların daha iyi kavranması için soruları mutlaka çözelim. Testimiz, toplam on sorudan oluşmaktadır. Testi çözdükten sonra gönder butonuna bastıktan sonra cevapları görebilirsiniz.

Türk Dili ve Edebiyatı Konu Anlatımı yazılarımızdan İsim ve İsim Tamlamaları yazısı burada Sona ermiştir. Ders Sarayının sizler için hazırladığı, Türk Dili ve Edebiyatı İsim ve İsim Tamlamaları konu anlatımı yazısı burada sona ermiştir. İsim ve İsim Tamlamaları Konu Anlatımı yazımızda isim, isim çekim ekleri ve isim tamlamaları ele alınmıştır.İsim ve İsim Tamlamaları Konu Anlatımı yazımızı okuduktan sonra Türk Dili ve Edebiyatı dersindeki;

1. Fiilde Kip ve Anlam Kapsamlı Konu Anlatımı
2. Fiilimsi Kapsamlı Konu Anlatımı
3. Sözcükte Yapı Kapsamlı Konu Anlatımı
4. Cümlenin Ögeleri Kapsamlı Konu Anlatımı
5. Fiilde Çatı Kapsamlı Konu Anlatımı
6. Cümle Çeşitleri Kapsamlı Konu Anlatımı yazılarını da okumanızı tavsiye ediyoruz.