Noktalama İşaretleri Kapsamlı Konu Anlatımı

Okuma süresi: 8 dakika

Ders Sarayı’nın sizler için hazırladığı Noktalama İşaretleri Kapsamlı Konu Anlatımı yazımıza hoş geldiniz. Bu yazımızda birçok öğrenci için sorun teşkil eden kullanımları sık sık karıştırılan noktalama işaretlerini inceleyeceğiz. Bu yazıyı okumadan önce Yazım Yanlışları Kapsamlı Konu Anlatımı yazımızı okumanızı öneririz. Yazım Yanlışları da Noktalama İşaretleri gibi sık karıştırılan konulardan olduğu için bu iki konuyu beraber çalışmanız daha faydalı olacaktır.

Noktalama İşaretleri Kapsamlı Konu Anlatımı yazısı, konuyu daha iyi kavrayabilmeniz için, bol örnekle ve ayrıntılı açıklamalarla hazırlanmıştır. Noktalama İşaretleri Konu Anlatımı yazımız oldukça kapsamlı olup, her noktalama işaretinin kullanıldığı yerler ve kullanım örnekleri verilmiştir. Bu yazıyı okuduktan sonra Noktalama İşaretleri ile ilgili aklınızda hiçbir soru işareti kalmayacak. 

 

Noktalama İşaretleri Kapsamlı Konu Anlatımı

Noktalama İşaretleri

1. Nokta (.)

a)Cümlenin sonuna konur.

Örnekler

» Akşam misafir geleceği için çok mutluyum.
» Türk Dil Kurumu, 1932 yılında kurulmuştur.

b)Bazı kısaltmaların sonuna konur.

Örnekler

» Cad. (cadde)
» Alb. (albay)
» İng. (İngilizce)
» Prof. (profesör)
» Dr. (doktor)
» Sok.(sokak)

c)Sayılardan sonra, sıra bildirmek için “-ıncı, -inci” ekinin yerine konur.

Örnekler

» 1. sırada yarışmayı bitiren kişi sensin.
» İstanbul 2. Mehmet tarafından fethedildi.

 d)Arka arkaya sıralanan rakamlardan yalnızca sonuncu rakamdan sonra nokta konur.

Örnekler

» 9 , 10 ve 11. sınıflar buraya gelsin.

e)Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden sonra konur.

Örnekler

» 2.          I.           A.            a.

f)Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur.

Örnekler

»  Annem, 16.04.1959 tarihinde dünyaya gelmiş.

UYARI:Tarihlerde ay adları yazıyla da yazılabilir. Bu durumda ay adlarından önce ve sonra nokta kullanılmaz.

Örnekler

» Okul, 09 Eylül Pazartesi açılacakmış. (doğru)
» Okul, 09. Eylül. Pazartesi açılacakmış. (yanlış)

g)Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur.

Örnekler

» Film, 19.30’da gösterime girecekmiş.
» Sınav, 15.30’da Ankara’da yapılacak.

h)Bibliyografik künyelerin sonuna konur.

Örnekler

» Cahit Sıtkı TARANCI, Otuz Beş Yaş, Can Yayınları, İstanbul, 1995.

ı)Dört ve dörtten çok rakamlı sayıların okunmasını kolaylaştırmak için konur.

Örnek(ler)

» 1.453.754, 785.854

i)Matematikte çarpma işareti yerine kullanılır.

Örnek(ler)

» 9.3 =27 ,  4.5=20

 2. Virgül (,)

a)Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konur.

Örnekler

» Manavdan; elma, armut,kiraz aldım.
» Gökyüzünün mavisi , ormanın yeşili , bulutun beyazlığı işte bunları görmek istiyorum resimde.

b)Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur.

Örnekler

» Yanıma geldi, bana bir şeyler anlattı.
» Dost ile ye iç, alışveriş yapma.

c)Yüklemden uzak düşmüş ögelerden sonra konur.

Örnekler

» Saniye Hanımefendi, merdivenlerde oğlunun ayak seslerini duyar duymaz, hasretlisini karşılamaya atılan bir genç kadın gibi, koltuğundan fırlamış ve ona kapıyı kendi eliyle açmaya gelmişti.

d)Cümle içinde ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak ara sözün öncesine ve sonrasına virgül konur.

Örnekler

» Ayşe , en sevdiğim arkadaşım, başka okula gidecekmiş.

e)Tırnak içinde olmayan aktarma cümlelerinden sonra konur.

Örnekler

» Yarın pikniğe gidelim, dedi.

f)Konuşma çizgisinden önce konur.

Örnekler

» Ahmet öğretmenine, – Dersi çok iyi anlatıyorsunuz, dedi.

g)Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak ret, kabul ve teşvik bildiren “hayır, yok, evet, peki, pekâlâ, tamam, olur, hayhay, başüstüne, öyle, haydi, elbette…” gibi kelimelerden sonra konur.

Örnekler

» Tamam, yarın yanına geleceğim.
» Evet, ismim Yasemin.

h)Anlam karışıklığını gidermek için kullanılır.

Örnekler

» İhtiyar  doktorun odasını sordu.
cümlesinde anlam belirsizliği vardır. Çünkü bu cümlede “Doktor mu ihtiyar?”yoksa “İhtiyar biri doktorun odasını mı soruyor?” belli değildir. İşte bu belirsizliği gidermek için ihtiyar sözcüğünden sonra virgül kullanılır:
» İhtiyar, doktorun odasını sordu. 

ı)Hitap için kullanılan kelimelerden sonra konur.

Örnekler

» Sevgi öğrenciler, sınavı yarın yapacağım.

» Canım anneciğim, seni çok özledim.

i)Bibliyografik künyelerde yazar, eser, basımevi vb. maddelerden sonra konur.

Örnekler

» Cahit Sıtkı TARANCI, Otuz Beş Yaş, Can Yayınları, İstanbul, 1995.

UYARI: Aşağıdaki durumlarda noktalama işareti kullanılmaz:

                UYARI:Metin içinde ve, veya, yahut bağlaçlarından önce de sonra da virgül konmaz.

Örnekler

» Ayşe ve Mehmet yanıma gelsin.

» İsim: Canlı veya cansız varlıkları karşılayan kelimelerdir.

                 UYARI:Metin içinde tekrarlı bağlaçlardan önce ve sonra virgül konmaz.

Örnekler

» Hem gider hem ağlar.
» Ya bu deveyi güdeceksin ya bu diyardan gideceksin.

 UYARI:İkilemeler arasına virgül konmaz.

Örnekler

» Aşağı yukarı 40 lira eder. (doğru)
» Aşağı , yukarı 40 lira eder.  (yanlış)

 UYARI: Şart ekinden (-se / -sa) sonra virgül konmaz.

Örnekler

» Ödevlerini yaparsan seni sinemaya götürürüm.

» Çalışırsan başarılı olursun.

 UYARI:Cümlede pekiştirme ve bağlama görevinde kullanılan “de / da” bağlacından sonra virgül konmaz.

Örnekler

» Yarın olsa de sınava girsek artık.

» Akşam olsa da filmi izlesem.

UYARI:Metin içinde bir tane zarf-fiil eki (-ip, -meden, -ince, -ken, -dikçe, -erek, -diğinde, -meksizin … )  varsa bu zarf fiilden sonra virgül konmaz.

Örnekler

» Ödevini zamanında yapınca çok sevindi.
» Dışarıya çıkıp avazı çıktığı kadar bağırdı..

3. İki Nokta (:)

a)Kendisinden sonra örnek verilecek cümlenin sonuna konur.

Örnekler

» Somut isimlere şu iki örnek verilebilir: Ayşe,hava.

b)Kendisinden sonra açıklama yapılacak cümlenin sonuna konur.

Örnekler

» Aklın ve bilimin üç büyük düşmanı vardır: Fenalık, cahillik ve tembellik.

c)Edebî eserlerdeki karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişinin adından sonra konur.

Örnekler

» Yasin: Bu konu hakkında ne düşünüyorsun?
    Mehmet: İnan hiçbir fikrim yok.

 d)Genel Ağ (internet) adreslerinde kullanılır.

Örnekler

» http://www.dersarayi.com

e)Matematikte bölme işareti olarak kullanılır.

Örnekler

» 20:4=5

4. Noktalı Virgül (;)

a)Cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için konur.

Örnekler

» Erkek çocuklara Fatih, Hüseyin, Murat; kız çocuklara ise Kübra, Meryem, Ayşegül adları verilebilir.

b)Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur.

Örnekler

» At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır.

c)İkiden fazla eş değer ögeler arasında virgül bulunan cümlelerde özneden sonra noktalı virgül konabilir:

Örnekler

»Murat; Ahmet, Fatih, Ramazan ve Hüseyin’i çağırdı.

5. Üç Nokta (…)

a)Tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur.

Örnekler

» Okulumuzda üniversiteyi kazanan birçok öğrencimiz …

b)Kaba sayıldığı için veya bir başka nedenle açıklanmak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine konur.

Örnekler

» Bu sırrı sadece A… biliyor.
» Kılavuzu karga olanın burnu b…tan kurtulmaz.

c)Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan kelime veya bölümle­rin yerine konur.

Örnekler

» …
Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım.
Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım!
…
… derken şehrin öte başından boğuk boğuk sesler gelmeye başladı… (Tarık Buğra)

d)Sözün bir yerde kesilerek geri kalan bölümün okuyucunun hayal dünyasına bırakıldığını göstermek veya ifadeye güç katmak için konur.

Örnek(ler)

» Sana uğurlar olsun… Ayrılıyor yolumuz! (Faruk Nafiz Çamlıbel)

e)Karşılıklı konuşmalarda, yeterli olmayan, eksik bırakılan cevap­larda kullanılır.

Örnek(ler)

» — Kimsin?
— Ali.
— Hangi Ali?
— …
— Sen misin, Ali usta?
— Benim!

 >  

f)Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur.

Örnek(ler)

Gölgeler yaklaştılar. Bir adım kalınca onu kıyafetinden tanıdılar:

—      Koca Ali… Koca Ali, be!.. (Ömer Seyfettin)

UYARI: Üç nokta yerine iki veya daha çok nokta kullanılmaz. Ünlem ve soru işaretinden sonra üç nokta yerine iki nokta konulması yeterlidir.

Örnek(ler)

» Nasıl da akşam oldu?..

 6. Soru İşareti (?)

a)Soru bildiren cümle veya sözlerin sonuna konur.

Örnekler

» Merhaba, adınızı öğrenebilir miyim?
» Bu kıyafetleri nereden aldın?

b)Soru bildiren ancak soru eki veya sözü içermeyen cümlelerin sonuna konur.

Örnekler

» Gümrükteki memur başını kaldırdı:
— Adınız?

c)Bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumlar için kullanılır.

Örnekler

1496 (?) yılında doğan Fuzuli…

Ankara’dan Antalya’ya arabayla üç saatte (?) gitmiş. 

d)Soru ifadesi taşıyan sıralı ve bağlı cümlelerde soru işareti en sona konur.

Örnekler

» Yemeği mutfakta mı yiyelim, balkonda mı?

 UYARI: Metin içinde “mı/mi” eki, cümleye zaman anlamı katıyorsa cümle sonuna soru işareti konmaz.

Örnekler

» Akşam oldu mu sürüler döner.

   Hava karardı mı eve gideriz.

 7. Ünlem İşareti (!)

a)Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümlelerin sonuna konur.

Örnekler

» Hava ne kadar da soğuk!
» Ne mutlu sizin gibilere!

b)Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur.

Örnekler

Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri! (Atatürk)

Ey Türk gençliği! Birinci vazifen; Türk istiklalini, Türk cumhuriye­tini, ilelebet, muhafaza ve müdafaa etmektir. (Atatürk)

Ak tolgalı beylerbeyi haykırdı: İlerle! (Yahya Kemal Beyatlı)

Dur, yolcu! Bilmeden gelip bastığın

Bu toprak bir devrin battığı yerdir. (Necmettin Halil Onan)

c)Ünlem işareti, seslenme ve hitap sözlerinden hemen sonra konulabileceği gibi cümlenin sonuna da konabilir.

Örnekler

Arkadaş, biz bu yolda türküler tuttururken

      Sana uğurlar olsun… Ayrılıyor yolumuz! (Faruk Nafiz Çamlıbel)

 d)Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yay ayraç içinde ünlem işareti kullanılır.

Örnekler

  Adam, akıllı (!) olduğunu söylüyor.

   İsteseymiş bir günde bitirirmiş (!) ama ne yazık ki vakti yokmuş (!).

  Arabayı çok hızlı(!) kullanıyormuş.

8. Tırnak İşareti (” “)

a)Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözler tırnak içine alınır.

Örnekler

» Atatürk: “Hayatta en hakiki mürsit ilimdir.“ dedi.

b)Özel olarak belirtilmek istenen sözler tırnak içine alınır.

Örnekler

» Yeni bir “barış taarruzu” başladı.

c)Cümle içerisinde kitapların ve yazıların adları ve başlıkları tırnak içine alınır.

Örnekler

» Ahmet Hamdi’nin  ”Huzur” romanı her zaman güncelliğini korumuştur..

UYARI:Tırnak içine alınan sözlerden sonra kesme işareti kullanılmaz.

Örnekler

» Necip Fazıl’ın “Çile“sini okudunuz mu?

 9. Kesme İşareti (‘)

a)Özel isimlere getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır.

Örnekler

 Ahmet Mithat’ın romanlarını hep okurum.

Dünya’nın uydusu aydır.

Atatürk Anıtı’nın orada seni bekliyorum.

Klasisizm’in en büyük temsilcisi Şinasi’dir.

b)Kişi adlarından sonra gelen saygı sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur.

Örnekler

» Ayşegül Hanım‘a, Murat Bey’i

c)Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur.

Örnekler

» TV’de bugün güzel filmler varmış.
»  GS’de bu hafta iyi transferler var.

  d)Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur.

Örnekler

» Üniversiteden 2005‘te mezun olmuş.
» İsterseniz 7‘inci kata çıkalım.

e)Şiirde veya konuşma sırasında seslerin ölçü ve söyleyiş gereği düştüğünü göstermek için kesme işareti kullanılır.

Örnekler

» Güzelliğin on par’etmez
Bu bendeki aşk olmasa (Âşık Veysel)
» N‘oldu da geri döndünüz?

f)Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayırmak için konur.

Örnekler

» a‘dan z‘ye kadar, -sız‘la türetilmiş sözcükler

g)Özel adlar için yay ayraç (parantez) içinde bir açıklama yapıldığında kesme işareti yay ayraçtan önce kullanılır.

Örnekler

»Mevlana’nın, Hüseyin Rahmi’nin

UYARI::Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki (-lar, -ler) ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kesmeyle ayrılmaz.

Örnekler

» Türklük, Ahmetler, Hristiyanlıktan, Avrupalılaşmak, Aydınlı, Atatürkçülüğün…

UYARI: Kurum, kuruluş, kurul ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz.

Örnekler

» Türk Tarih Kurumuna, Et Balık Kurumunda

UYARI:Sonunda nokta bulunan kısaltmalarla üs işaretli kısaltmalar kesmeyle ayrılmaz. 

Örnekler

» vb.leri, İng.yi , cm²ye (santimetre kareye)

10. Yay Ayraç (Parantez) ( )

 a) Cümlenin dışında kalan ek bilgiler için kullanılır.

Örnekler

» Anadolu kentlerini, köylerini (Köy sözünü de çekinerek yazıyorum.) gezsek bile görmek için değil, kendimizi göstermek için geziyoruz. (Nurullah Ataç)

b)Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak ve göstermek için kullanılır.

Örnekler

» İhtiyar – (Yavaş yavaş Kaymakam’a yaklaşır.) Ne oluyor beyefendi? Allah rızası için bana da anlatın… (Reşat Nuri Güntekin)

c)Alıntıların aktarıldığı eseri veya yazarı göstermek için kullanılır.

Örnekler

Ben sana mecburum bilemezsin

Adını mıh gibi aklımda tutuyorum

Büyüdükçe büyüyor gözlerim

İçimi seninle ısıtıyorum

Ben sana mecburum sen yoksun

                       (Attila İlhan)

d)Yabancı sözcüklerin okunuşu yay ayraç içerisinde gösterilir.

Örnekler

» Shakespeare (Şekspir) tiyatro yazarıdır.

e)Cümle içerisinde bir sözcüğün eş anlamlısı verildiğinde kullanılır.

Örnekler

» Şairler, teşhis (kişileştirme) sanatına çok başvurur.

f)Özel veya cins isme ait ek, ayraçtan önce yazılır.

Örnekler

» Yunus Emre’nin (1240?-1320)…

   İmek fiilinin (ek fiil) geniş zamanı şahıs ekleriyle çekilir.

g) Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırmak için kullanılan ünlem işareti yay ayraç içine alınır.

Örnekler

» Adam, çok iyi(!) araba kullandığını söylüyor.

h)Bir bilginin şüpheyle karşılandığını veya kesin olmadığını gös­termek için kullanılan soru işareti yay ayraç içine alınır.

Örnekler

» 1496 (?) yılında doğan Fuzuli…

ı)Bir yazının maddelerini gösteren sayı ve harflerden sonra kapama ayracı konur:

Örnekler

                I)             1)                    A)           a)

                II)            2)                    B)           b)

 11. Kısa Çizgi (-)

a)Satıra sığmayan sözcükler bölünürken satır sonuna konur.

Örnekler

» Sen her seferinde çok sevdiğini söylüyor ancak sen ona hiçbir za-

man yüz vermiyorsun!

b)Ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için kullanılır.

Örnekler

» Memleketini –Ankara’yı– çok özlemişti.

c)Dil bilgisinde kökleri ve ekleri ayırmak için konur.

Örnekler

» Gel-me-y-ecek-ler-miş
» Televizyon-da-ki-ler

d)Fiil kök ve gövdelerini göstermek için kullanılır.

Örnekler

» sus–, gel–, dolaş–

e) Eklerin başına konur.

Örnekler

»  –Ki  eki Türkçede üç farklı bir işlevde kullanılabilir..

f)Heceleri göstermek için kullanılır.

Örnekler

» Por-ta-kal
» Trab-zon

g)Kelimeler veya sayılar arasında “-den…-a, ve, ile, ila, arasında” anlamlarını vermek için kullanılır.

Örnekler

» 2019-2020 Eğitim-Öğretim yılı
» Beşiktaş–Galatasaray karşılaşması
» Türkçe–İngilizce Sözlük

h)Sıfırdan küçük değerleri göstermek için kullanılır.

Örnekler

» –8 °C

ı)Matematikte çıkarma işareti olarak kullanılır.

Örnekler

» 70–45=25

UYARI:Cümle içinde sayı adlarının yinelenmesinde araya kısa çizgi konmaz.

Örnekler

» On beş yirmi dakika sonra üç beş kişilik gösteri başlayacak.

12. Uzun Çizgi (—)

a)Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır. Buna konuşma çizgisi de denir.

Örnekler

» Ayşe sordu:
— Yarın gezi için nereye gidelim sizce??

 UYARI: Konuşmalar tırnak içinde verildiğinde uzun çizgi kul­lanılmaz.

Örnekler

» Sitem dolu bir ses tonuyla seslendi: “Niçin bizimle gelmedin?”

 13. Eğik Çizgi (/)

a)Yan yana yazılması gereken durumlarda mısraların arasına konur.

Örnekler

» Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak / Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak / O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak / O benimdir, o benim milletimindir ancak. (Mehmet Akif Ersoy)

b)Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına ve semt ile şehir arasına konur.

Örnekler

» Altay Sokağı No.: 21/6 Kurtuluş / ANKARA

c)Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur.

Örnekler

» 26/10/1990 , 29/10/1923

d)Dil bilgisinde eklerin farklı biçimlerini göstermek için kullanılır.

Örnekler

» -dık/-dik, -maz/-mez

e)Genel Ağ (internet) adreslerinde kullanılır.

Örnekler

» http://www.derssarayi.com/yazim-bilgisi/noktalama-isaretleri/

f) Matematikte bölme işareti olarak kullanılır.

Örnekler

» 100/4 = 25     200/100=2

14. Tek Tırnak İşareti ( ‘ ’ )

Tırnak içinde verilen cümlenin içinde yeniden tırnağa alınması gereken bir sözü, ibareyi belirtmek için kullanılır:      

Örnekler

 Edebiyat öğretmeni “Şiirler içinde ‘Han Duvarları’ gibisi var mı?” dedi ve Faruk Nafiz’in bu güzel şiirini okumaya başladı.

“Atatürk henüz ‘Gazi Mustafa Kemal Paşa’ idi. Benden ona dair bir kitap için ön söz istemişlerdi.” (Falih Rıfkı Atay)

 

Noktalama İşaretleri Kapsamlı Konu Anlatımı yazımız burada sona ermiştir. Konu ile ilgili ek çalışmalar yapmak isterseniz burayı ziyaret edebilirsiniz. Noktalama İşaretleri Kapsamlı Konu Anlatımı yazımızı indirmek için tıklayınız.