Servet-i Fünun Döneminde Şiir

Servet-i Fünun Döneminde Şiir yazımıza hoş geldiniz.Konu müfredata uygun bir şekilde kapsamlı ve detaylı bir şekilde hazırlanmıştır.

Servet-i Fünun Döneminde Şiir konumuzu okuduktan sonra Milli Edebiyat Döneminde şiir yazımızı okumak için tıklayınız.

     Servet-i Fünun Döneminde Şiir

• Servet-i Fünun şairleri; ağır, kapalı ve sanatlı bir dil kullanmışlardır.
• Şiirde alışılmadık bağdaştırmalara yer verdiler. Örneğin: şehik-i tenhayi(yalnız hıçkırık), teb-i ümmid( ümit yarası), saat-i semenfam(yasemin renkli saatler) vb.
• Kırılgan duyarlıklarını belirtmek için aşırı heyecan ifade eden ki, ve, evet gibi edatlarla; of, ey gibi ünlemleri çok kullanmışlardır.

           Elhan-ı Şita

Ey kulûbün sürûd-i şeydâsı, (ey kalplerin divane şarkısı)
Ey kebûterlerin neşîdeleri,   (ey güvercinlerin şiirleri)
O bahârın bu işte ferdâsı:  (o baharın işte bu yarını)
Kapladı bir derin sükûta yeri (kapladı bir derin sessizliğe yeri)
                          karlar
Ki hamûşâne dem-be-dem ağlar! (ki sessizce ara sıra ağlar)

Ey uçarken düşüp ölen kelebek,

• Şiiri düzyazıya yaklaştırmışlardır.Anjambmanlı cümleler kullanılmıştır.

 …               Bir Mersiye

“Sen de gittin; senin de arkandan

ağladım, ağladım harab oldum…

Ne olurdu,gunude-i nisyan,(unutuş uykusu)

geçebilseydi bi-emel bir an,

diyebilseydim: “Ooh kurtuldum!”

Bir Servet-i Fünun Dönemi şiir özelliklerini başlıklar halinde görelim.

ÖLÇÜ

• Aruz ölçüsünü kullanmışlardır.
• Aruzu Türkçeye başarıyla uygulamışlardır.
• Hece ölçüsü yalnızca Tevfik Fikret’in çocuk şiirlerinde kullanılmıştır.

UYAK TÜRÜ

• Uyak anlayışı değişmiş “göz uyağı” yerine “kulak uyağı” anlayışı benimsenmiştir.

DİL VE ÜSLUP

NAZIM ŞEKİLLERİ

• Nazım şekillerinde pek çok değişiklik yapılmıştır.
• Divan edebiyatı nazım şekilleri tamamıyla terk edilmiş; Batı edebiyatının “sone” ve “terzarima” biçimleri ile “serbest müstezat” ve “karma” nazım biçimleri kullanılmıştır.
• “Mensur şiir” örneklerine ilk kez bu donemde rastlanmaktır.

Servet-i Fünun Şairleri

1)Tevfik Fikret (1867-1915)

• Servetifünûn Edebiyatının kurucusu, şiir alanındaki en büyük temsilcisidir.
• Şiirde beyit bütünlüğünü kırmış, anlamın bir beyitte tamamlanması geleneğini ortadan kaldırmıştır. Nazmı nesre yaklaştırmıştır.
• Şiirlerinde aruz ölçüsünü kullanan Tevfik Fikret, aruz ölçüsünü Türkçeye başarılı bir şekilde uygulamıştır.(Diğeri Mehmet Akif)
• Hece ölçüsünü, sadece çocuklar için yazdığı şiirlerde kullanmıştır.
• Divan şiirinin müstezat nazım biçimini değiştirerek “serbest müstezat” biçimini geliştirmiştir.
• Fransız şiirlerinden alınan “sone”yi kullanan ilk şairlerdendir.
• Şiirlerinde “biçim”e önem veren Fikret, “Parnasizm” akımından etkilenmiştir.
• “Manzum hikâye” türünde şiirleri vardır: Balıkçılar, Nesrin, Ramazan Sadakası, Hasta Çocuk.
• Şiirlerinde yabancı sözcük ve tamlamalara çok yer vermiştir. Dil,konuşma bölümlerinde sade; tasvirlerde oldukça ağırdır.
• Divan edebiyatıyla bütün bağlarını koparmış; Batı edebiyatını, özellikle de Fransız edebiyatını örnek almıştır.
• Recaizâde Mahmut Ekrem’in “Güzel olan her şey şiirin konusu olabilir.” anlayışıyla hareket etmiş, hatta şiirin konusunu daha da genişletmiştir.
• Recaizâde ile başlayan resim altı şiir anlayışını devam ettirmiştir (Aveng-i Şühur)
• “Kulak için uyak” anlayışını benimsemiştir.
• Portre-şiir yazma tarzını geliştirmiştir. “Aveng-i Tasvir” adlı şiirinde on iki sanatçımızın tasvir ve tahlilini yapmıştır.
• “Sis” şiirinde İstanbul’un olumsuz yönlerini eleştirmiştir.Bunun üzerine Yahya Kemal “Siste Söyleniş” şiirinde Tevfik Fikret’i eleştirirmiş ve İstanbul’un bütün güzel yanlarını dile getirmiştir.
• Tarih-i Kadim eserinde dine ve tarihe ağır bir şekilde saldırmıştır.
•  “Doksan Beşe Doğru” adlı şiirinde İttihat ve Terakki’nin, Meclis-i Mebusan’ı kapatmasına gösterdiği tepkiyi dile getirir.
• “Ferda”da gençlere seslenmiştir.
• “Balıkçılar” adlı şiiri yoksulluğu anlatan manzum hikâye türünde bir şiirdir.
• Han-ı Yağma, Promete, Millet Şarkısı diğer önemli şiirleridir. Gençlere yönelik öğretici şiirleri de vardır.
• Tevfik Fikret’in nesirleri de “Dil ve Edebiyat Yazıları” adıyla kitaplaştırılmıştır.
• Sanat yaşamı üç döneme ayrılır:

Servet-i Fünûn Öncesi(1876-1896)

• Divan edebiyatı anlayışıyla şiir yazdığı dönemdir.
• Muallim Naci’nin etkisiyle şiir yazmıştır.
• Tevfik Fikret, bu şiirlerinde Nazmi mahlasını kullanır.
• Lerziş-i Hazan, Leyl-i Veda, Canan-ı Girizana şiirleri buna örnektir.

Servetifünûn Dönemi (1896-1901)

• Servet-i Fünun’un başına geçtikten sonra yazdığı şiirler bu döneme aittir.
• Tevfik Fikret bu dönemde yalnızlık, karamsarlık,umutsuzluk temalı şiirler yazmıştır..
• Bu dönemde “sanat için sanat” anlayışını benimsemiştir.
• Süha, Gayya-ı Vücud şiirleri bu döneme aittir.

Servetifünûn’dan Sonra (1901-1915) 

• Servetifünun topluluğunun dağılmasından sonra yazdığı şiirlerde toplumsal konulara yönelmiştir.
• “Hürriyet” ve “vatan” bu şiirlerinin başlıca temalarıdır.
• Bilim, fen, teknik, insanlık gibi konuları da işlemiştir.
• “Toplum için sanat” anlayışını benimsemiştir, ilk dönem şiirlerindeki bireysel acıma, bu dönemde toplumsal başkaldırıya dönüşür.
• Hasta Çocuk, Vagonda, Verin Zavallılara, Sarhoş, Balıkçılar, Nesrin şiirleri bu döneme ait şiirlerdir.

Eserleri

Rübab-ı Şikeste (Kırık saz): “Kırık saz” anlamına gelmektedir. İlk şiir kitabıdır (1899). Aşk, kahramanlık, aile sevgisi, doğa gibi konuları işlemiştir. Servetifünun tarzındaki şiirleri yer alır.

Rübab’ın Cevabı: Servetifünun Dönemi şiirleri yer almaktadır.

Haluk’un Defteri: Sosyal, ahlaki, milli, duyguları içeren, Oğlu Haluk’un kişiliğinde Türk gençlerine seslenen, öğüt veren bir eserdir. Öğretici yanı ağır basan şiirleri mevcuttur.

Şermin: Hece vezniyle çocuklar için yazdığı şiirleri yer alır. (1915)

Dil ve Edebiyat Yazıları: Dil ve edebiyata dair makale ve kitaplar bu kitapta yer almaktadır.

2)Cenap Şahabettin (1871-1934)

• Asıl mesleği doktorluktur.
• Servetifünun şiirinin Tevfik Fikret’ten sonraki en önemli ismidir.
• Hem şiir hem de düz yazı türlerinde eserleri vardır. Ancak şairlik yanı daha güçlüdür.
• Şiirlerinde müzikaliteye önem vermiştir.
• Bütün şiirlerini aruz ölçüsüyle yazmıştır. Hece ölçüsünü küçümsemiş, “parmak hesabı” diye nitelendirmiştir.
• Şiirde ahenk unsuruna önem vermiştir.
• Sanat için sanat anlayışıyla hareket etmiştir.
• Şiirlerindeki başlıca temalar “aşk” ve “tabiat”tır. Aşk şiirleri bazen çok romantik bazen de çok maddidir. Servetifünun sanatçıları arasında tabiatı en çok işleyen şairdir.
• Şiirlerinde toplumsal konulara hiç değinmemiş, sadece bireysel konuları işlemiştir.
•  “Tablo şiir” yazmıştır. Ona göre şiir, sözcüklerle yapılmış bir resimdir.
• Şiirlerinde çok zengin bir lirizm vardır. Çok renkli ve geniş bir hayal gücüne sahip olan şair, sembolleri sıkça kullanır.
• Şiirlerinde nükteye, söz oyunlarına, zekâ gösterişlerine önem verir.
• Hiç duyulmamış mecaz, imge, teşbih ve istiarelere sıkça yer verir.
• Şiirlerinde Sembolizm ve Parnasizm akımlarından etkilenmiştir.. Türk şiirine Sembolizmi ve Parnasizm’i getiren Cenap Şahabettin’dir.
• Dili oldukça ağır ve sanatlıdır. Arapça, Farsça ve Fransızcadan kimsenin bilmediği sözcükleri kullanmıştır. Berf-i zerrin (altın kar), saat-i semenfam (yasemin renkli saatler), lerze-i rûşen (parlak titreyiş) gibi hiç duyulmamış yeni tamlamalar kullanmıştır.
• Kalem dergisinde Dahhak-ı Mazlum imzasıyla mizahi yazılar yazmıştır.
•  “Serbest müstezat” nazım biçimini geliştirerek başarıyla kullanmıştır.
• Şiirlerinde “sone” nazım biçimini de başarılı bir şekilde kullanmıştır.
• “Elhan-ı Şita” en ünlü şiiridir. Kış mevsimini anlatır. Türk edebiyatında doğayı içtenlikle anlatan en önemli şiirlerden biridir.  Kış manzaralarından, kar yağışının bıraktığı duyguları, izlenimleri anlatmıştır..
• “Yakazat-ı Leyliye” (gece uyanıklıkları) diğer önemli şiiridir.
• Cenap Şahabettin, dilde sadeleşmeye karşı bir sanatçıdır. Bu yüzden Genç Kalemler dergisindeki sanatçılarla özellikle Ali Canip Yöntem’le birçok tartışmaya girmiştir.
• Cenap Şahabettin, aynı zamanda bir düzyazı ustasıdır. Düz yazılarında dil, şiirlerine göre sadedir.

Eserleri

Şiir: Tamat (gençlik şiirleri)

Özdeyiş: Tiryaki Sözleri (Türk edebiyatında özdeyiş türündeki ilk eserlerdendir.)

Gezi Yazısı: Hac Yolunda, Avrupa Mektupları, Suriye Mektupları, Afak-ı Irak

Makale-Deneme-Sohbet: Evrak-ı Eyyam, Nesr-i Harp, Nesr-i Sulh

Tiyatro: Körebe, Yalan, Küçükbeyler

İnceleme: Shakespeare, Kadı Burhanettin

3)Süleyman Nazif (1869-1927)

• Servetifünun topluluğuna katıldıktan sonra bireysel konuları ele almıştır.Bu dönemde “sanat için sanat” anlayışını benimsemiştir.
• 1908’den sonra ise toplumsal konuları işlemiştir, “toplum için sanat” anlayışını benimsemiştir.
• İtilaf Devletlerinin İstanbul’u işgal etmesi üzerine “Kara Bir Gün” adlı yazısını yayımlar.Bunun üzerine eserinden dolayı Malta’ya sürülmüştür.
• “Daüssıla” şiirinde milli duyguları ve ıstırapları anlatmıştır.
• Malta’da sürgündeyken yazdığı “vatan” konulu şiirleriyle ünlenmiştir.
• Şiirlerinde Namık Kemal’i örnek alan sanatçı, toplumcu bir anlayışa sahiptir.
• Eserlerinde vatan, millet, hürriyet konularını işlemiştir.
• Yergi, nükte ve fıkralarını bir araya getirerek kitaplaştırır. Özellikle yergi türünde ustalaşır. 
• Süleyman Nazif, ayrıca Mehmet Akif Ersoy, Fuzuli ve Namık Kemal gibi inceleme kitapları da kaleme alır.

Eserleri

Şiir: Gizli Figanlar, Firak’ı Irak

Şiir-Nesir: Batarya ile Ateş, Malta Geceleri

Makale: Çal Çoban Çal, Malum-ı İlam, Tarihin Yılan Hikâyesi

4)Celal Sahir Erozan (1883 – 1935)

• Celâl Sahir, Servet-i Fünûn’un en genç şairlerindendir. Sanat hayati; “Edebiyat-ı Ce­dide Dönemi”, “Fecr-i Âtî Şiirleri”, “Türkçülük Dönemi” ve “Cumhuriyet Sonrası” olmak üzere dört evreye ayrılabilir.
• Şiir yazmaya 14 yaşında başlayan Sahir, ilk şiirlerini, İrtikâ, Musavver Fen ve Edep, Pul, Lisan, Mecmua-i Edebiye, Gülşen-i Edep gibi dergilerde yayımladı.
• Servet-i Fünûn edebiyatındaki yazdığı şiirlerinde bi­reyci bir sanat anlayışına uymuş, sanat için sanat ilkesine bağlı kalmıştır.
• Kadın, aşk, tabiat, hüzün ve melâl, gerçekten kaçıp hayale sığınma, ölüm gibi temaları işlemiş­tir.
• Şiirlerinde en çok kadın ve aşk temine yer vermiştir. Bu yüzden edebiyatımızda “kadın şairi” olarak bilinmektedir.
• Kadının şiirindeki yeri ve önemini; “Kadınlar olma­sa öksüz kalırdı eş’ârım” dizesinde ifade eder.
• Tabiat  şiirlerinde, diğer Edebiyat-ı Cedîde şairlerinde sıkça görülen akşam ve gece manzaraları dikkati çeker. Beyaz Gölgeler’deki “Leyâl-i Sâhiriyyet” başlığı altındaki şiirler bu türdendir.
• Dili diğer Servet-i Fünûn şairlerine göre daha sade olan Sahir, Tevfik Fikret ve Cenap gi­bi şairlerin gölgesinde kalmış, Edebiyat-ı Cedîde içinde bu nedenle fazla öne çıka­mamıştır.
• Şair Edebiyat-ı Cedîde döneminde kaleme aldığı şiirlerini Beyaz Gölgeler (1909) adlı kitabında toplamıştır.
• Şair, 1908’den sonra Fecr-i Âtî topluluğuna katılmıştır. Burda da bireyci sanat anlayışıyla eserler kaleme almıştır.
• Fecr-i Ati’den sonra Millî Edebiyat anlayışını benimsemiş, ‘Yeni Lisan’ hareketini desteklemiştir.
• Türkçülük düşüncesini sa­vunan Celal Sahir, bu anlayış doğrultusunda Mehmet Emin’in etkisinde, sade bir dille ve hece vezniyle manzumeler yazmıştır.
• Birinci Dünya Savaşı’nm çıkması üzerine vatan temini işleyen “Gönüllü Türküsü”, “Kafkas Türküsü”, “Köyde Kalanın Tür­küsü” gibi şiirler kaleme almış, bunlarda Halk şiirinin deyiş ve biçim özellikleri­ne yaklaşmıştır.

Eserleri

Şiir:Beyaz Gölgeler (1909), Buhran (1909), Siyah Kitap (1912). 

Şairin bunların dışında İstanbul İçin Mebus Namzetlerim, Kardeş Sesi, Müntehap Çocuk Şiirleri gibi eser­leri bulunmaktadır.

Beyaz Gölgeler 

•  Kitapta şairin 1898-1900 yılları arasında yazdığı ve büyük bir bölümü Servet-i Fünûn dergisinde yayımlanmış 93 şiir vardır.
• Eser, “Beyaz Gölgeler”, “Leyâl-i Sâhiriyyet”, “Hediye-i Bîdâr”, “Gözler”, “Onlara”, “Sarı, Eflâtun, Siyah” başlıklarıyla altı bölüme ayrılmıştır.
• Bu şiirlerin çoğunda aşk, tabiat ve hayal temaları işlenmiştir.

5)Faik Ali Ozansoy (1876 – 1950)

• Süleyman Nazif’in küçük kardeşidir.
• İlk kitabı Fani Teselliler Hasbihal başlıklı bir ön sözden sonra yedi bölüme ayrılmıştır. Eserde toplamda 58 şiir vardır.Kitabın Hasbihal başlıklı mukaddimesi Abdülhak Hamit’in “Makber Mukaddimesi”ne çok benzetilmiştir.
• Abdülhak Hamit’i “Hasbihal” mukaddimesinde taklit ettiğinden, edebiyatımızda “İkinci Hamit” olarak anılmıştır.
• I.Dünya Savaşı’nda bireysellikten sıyrılarak şiirlerinde yurt sevgisini işlemiştir.

Eserleri

Şiir: Fani Teselliler, Temasil, Elhan-ı Vatan

Oyun: Payitahtın Kapısında, Nedim ve Lale Devri

6)Hüseyin Suat Yalçın (1867 – 1942)

• “Gave-i Zalim”, “Dahhak-ı Zalim” takma isimleriyle siyasi ve sosyal hicivler yazmıştır.Bu yazılarında nükteli, esprili bir dil yapısı vardır.
• 1890’lı yıllardan itibaren şiirlerini Mektep, Malûmat, Mütalâa gibi yenilikçi şairlerin yer aldığı dergilerde yayımlar.
• 1896 yılında Servet-i Fünûn dergisine katılır.Servet-i Fünûn anlayışına uygun ilk şiirlerini Lane-i Melal’ detoplamıştır.
• Bu dönemde özellikle aşk ve kadın temalarını işler.

1908’den sonra Trablusgarb, Balkan ve Birinci Dünya Savaşlarının etkisiyle toplumsal ve tarihsel olaylara yönelmiştir.

Eserleri

Şiir: Lane-i Melal, Gave Destanı

Tiyatro: Kirli Çamaşırlar, Ahrette Bir Gün, Deva-yı Aşk, Kayseri Gülleri, Şehbal yahut İstibdatın Son Perdesi, Yamalar

7)Hüseyin Siret Özsever (1872-1959)

• Servetifünun şairlerinin en lirik olanıdır.
• İlk şiiri “Durdane-i Garam”dır. Şiiri, Sone nazım şekliyle yazmıştır.
• Bireysel duyguları, aşk, doğa, kadın, aile temalarını kendine özgü sade bir dille, aruzun yanında heceyi de kullanarak yansıtır.
• Adıyaman’a sürgüne gönderildikten sonra “Ömer Senih” takma adını kullanmıştır.

Eserleri

Şiir: Leyal-i Girizan, Bağbozumu, Kıvılcımlı Kül, Kargalar (manzum yergiler)

8)Ali Ekrem Bolayır (1867-1937)

• Namık Kemal’in oğludur.
• Türk-Yunan savaşını ele aldığı “Vasiyet” ve “Asker Şarkısı” adlı şiirleri ile büyük yankı uyandırmıştır.
• Ali Ekrem, Servet-i Fünûn dergisinde Ayn Nadir(A. Nadir) takma adını kullanmıştır.

1908’den sonra Servet-i Fünûn bireysel anlayışını terk etmiş; toplumsal ve siyasal sorunlara, milli duygulara yönelmiştir.”Ordunun Defteri” (nazım-nesir), “Kaside-i Askeriye”, “Ruh-ı Kemal”,”Ana Vatan” şiir kitapları şairin 1908 sonrasında basılan toplumsal düşünceli ve milli duyguları işleyen şiirleridir.

• Şair, eser yazmayı Cumhuriyet’ten sonra da yazmayı sürdürmüştür. Bu dönemde yazdığı eserleri “Şiir Demeti”, “Vicdan Alevleri” kitaplarında toplamıştır.

Eserleri

Şiir: Zilal-i İlham, Ordunun Defteri (nazım-nesir), Kaside-i Askeriye, Ruh-ı Kemal,Ana Vatan, Şiir Demeti, Vicdan Alevleri

Oyun: Baria, Sultan Selim

İnceleme: Edebi Meslekler, Namık Kemal

Servet-i Fünun Döneminde Şiir yazımız burada sona ermiştir.

Servet-i Fünun Döneminde Şiir konumuzu okuduktan sonra Milli Edebiyat Döneminde şiir yazımızı okumak için tıklayınız.

Servet-i Fünun Döneminde Şiir konusuyla ilgili ek çalışma için tıklayınız.