Ders Sarayının sizler için hazırlamış olduğu Türk Dili ve Edebiyatı Sözcükte Anlam Olayları Kapsamlı Konu Anlatımı yazımıza hoş geldiniz. Türk Dili ve Edebiyatı Sözcükte Anlam Olayları Kapsamlı Konu Anlatımı yazısı, Sözcükte Anlam Olayları konusunu ayrıntılı bir şekilde ele aldığından konuyu kavramanızı kolaylaştıracak.

Sözcükte Anlam Olayları konusu, Sözcükte Anlam, Söz Öbeklerinde Anlam ve Cümlede Anlam konuları ile doğrudan ilgili olduğu için bu dört yazıyı beraber okumak bu konuların çok daha rahat anlaşılmasını sağlayacaktır. İlgili konuları nereden çalışacaksınız peki? Tabii ki yine burada. 😁 👇

1. Sözcükte Anlam Kapsamlı Konu Anlatımı
2. Söz Öbeklerinde Anlam Kapsamlı Konu Anlatımı
3. Cümlede Anlam Kapsamlı Konu Anlatımı

SÖZCÜKTE ANLAM OLAYLARI KAPSAMLI KONU ANLATIMI

1.Güzel Adlandırma

Söylenmesinden korkulan,kötü his bırakan ya da söylenmesi ayıp olan kelimeleri değiştirmeye güzel adlandırma denir.Aşağıdaki örnekleri inceleyelim.

Kelime	Güzel Adlandırma
Ölüm	Rahmete Kavuşmak
Ölüm	Sizlere Ömür
Tuvalet	Yüz Numara
Sağır	İşitme Engelli
Cin	İyi Saatte Olsunlar
Cin	Üç Harfliler
Kör	Görme Engelli
Tabut	İmamın Kayığı

2.Mecaz-ı Mürsel(Ad Aktarması)

Bir sözcüğün benzetme amacı olmaksızın bir başka sözcüğün yerine kullanılmasıdır. Mecaz-ı Mürsel yapıldığında sözcükler gerçek anlamını yitirir ve birbirini yerine kullanılan sözcükler arasında anlam ilişkisi vardır.

  Mecaz-ı mürsel; iç-dış, sanatçı-eser, yer-insan, neden-sonuç, parça-bütün, soyut-somut ilişkisi kurar.

Aşağıdaki örnekleri inceleyelim.

Tek oturuşta dört tabak yemek yedi. Tabak söylenmiş, tabağın içindeki yemek kastedilmiştir. (İç-Dış)

Ahmet Hamdi’yi her okuduğumda ayrı bir tat alırım. Sanatçı Ahmet Hamdi söylenmiş, eseri kastedilmiştir. (Sanatçı-Eser İlişkisi)

Konya, bu olay karşısında sessiz kaldı. Konya söylenmiş, Konyadaki insanlar kastedilmiştir. (Yer-İnsan)

Uçaklar, Suriye’ye ölüm yağdırıyordu. Sonuç söylenmiş neden olan bomba söylenmemiş) (neden-sonuç)

Bir hilal uğruna ya Rab ne güneşler batıyor. Hilal sözcüğü ile bayrak kastedilmiştir. (Parça-Bütün)

Allah doğrunun yardımcısıdır. (Doğru sözcüğü ile doğru insan kastedilmiştir.) (Soyut-Somut)

 UYARI!

Mecaz-ı mürsel ile istiare birbiriyle karıştırılmaktadır. Ayırıcı en büyük farkı istiarede benzetme amacı varken mecaz-ı mürselde benzetme amacı yoktur.

3. Aktarma

a)İnsandan Doğaya Aktarma

İnsana ait özelliklerin insan dışı varlıklara aktarılmasıdır.İnsandan doğaya aktarmaların olduğu yerlerde kişileştirme sanatı vardır. Aşağıdaki örnekleri inceleyelim.

Güneş, bugün durmadan gülümsüyordu.

Kanarya, bugün çok hüzünlüydü.

‘Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi;
Kaldırımlar, içimde yaşamış bir insandır..’ N.F. KISAKÜREK

b) Doğadan İnsana Aktarma

Doğaya ait bir özelliğin insana aktarılmasıdır.Yani insan dışındaki varlıkların özelliklerinin insana ait bir özellik gibi kullanılmasıdır.Aşağıdaki örnekleri inceleyelim.

 Türk askerleri cephede kükrüyordu.

Onun ne denli tilki olduğunu yalnız ben bilirim.

Kurban olayım beşikte yatan kuzuya.

c) Doğadan Doğaya Aktarma

Doğadaki bir varlığın özelliğinin doğadaki başka bir varlığa aktarılmasıdır.Aşağıdaki örnekleri inceleyelim.

Rüzgarlar, sabaha kadar ulurdu.

Karlar uçuşurdu sabaha kadar.

d) Duyular Arası Aktarma

Bir  duyu organıyla algılanılabilecek bir kavramı başka bir duyu organıyla algılamaktır.Bir başka ifadeyle duyular arası bağ kurmaktır.

Mutfaktan keskin bir koku geliyordu.      

4. Dolaylama

Bir kelimeyle anlatılabilinen bir şeyi anlatımı etkili kılmak için en az iki kelimeyle anlatmaktır.

Tüfek         Delikli Demir

Yazar         Kalem İşçisi

Turizm      Bacasız Sanayi

Televizyon  Aptal Kutusu

İstanbul    Yedi Tepeli Şehir

Atatürk     Büyük Kurtarıcı

Kömür      Kara Elmas

Konya       Tahıl Ambarı

Balık          Derya Kuzusu

Kaleci         File Bekçisi

Askerlik     Vatan Borcu

5. Benzetme

Güçsüz olanı güçlü olana benzetmektir.

Ögeleri:

Benzeyen

Benzetilen

Benzetme Yönü

Benzetme Edatı

Bu dört öge de bulunursa tam benzetme olur.Sadece  benzetilen ve benzeyen varsa buna güzel benzetme denir.

Aşağıdaki örnekleri inceleyelim.

Aslan gibi güçlü çocuktu.

Benzeyen:Çocuk

Benzetilen:Aslan

Benzetme Yönü:Güçlü

Benzetme Edatı: Gibi

Kar gibi beyaz elleri vardı.

Cennet gibi güzel vatanımız için canımı bile veririm.

Melek annem,bana çok güzel yemekler yapar.

6. Kişileştirme(Teşhis)

İnsana ait bir özelliğin insan dışındaki bir varlığa yüklenmesidir.

Aşağıdaki örnekleri inceleyelim.

Güneş yüzümüze gülümsüyordu.

Tekerlekler yollara bir şeyler anlatıyor.

Sevincinden ağlayan, gülen haykıran rüzgar…

Yavaş çek küreklerini ay uyanmasın.

7. Tariz (Dokundurmaca/İğneleme)

Bircümlede söylenen bir sözün tam tersini anlatmaktır.İğneleyici bir anlatım vardır.

Aşağıdaki örnekleri inceleyelim.

Yazısı o kadar güzeldi ki hiçbir şey anlamadım.

Söylenen:Güzel              Kastedilen:Çirkin

O kadar çalışkan ki yine sınıfta kalmış.

Söylenen:Çalışkan         Kastedilen:Tembel

Arabayı o kadar hızlı kullanıyor ki on kilometrelik yere iki saatte ulaştık.

Söylenen:Hızlı                Kastedilen:Yavaş

O kadar güzel ki güzellik yarışmasında sonuncu olmuş.

Söylenen:Güzel              Kastedilen:Çirkin

O kadar az para harcıyordu ki cebinde hiç para kalmamış.

Söylenen:Az                    Kastedilen:Çok

8. Kinaye

Bir sözcüğü ya da cümleyi hem gerçek hem de mecaz anlamda düşündürecek şekilde kullanmaktır.Ancak asıl söylenmek istenen yani kastedilen mecaz anlamdır.

Atasözü ve deyimlerde karşımıza sıkça çıkmaktadır.

Aşağıdaki örnekleri inceleyelim.

Damlaya damlaya göl olur.

Gerçek anlam:Uzun zaman geçtikten sonra damlalar göl olabilir.

Mecaz anlam:Küçük ve önemsiz gördüğümüz şeyler birikerek büyük  şeyleri meydana getirir.

Ateş olmayan yerden duman çıkmaz.

Mecaz anlam:Bir olayın veya durumun olduğu,belirtisinin olmasıyla anlaşılır.

Gerçek anlam: Ateş olmayan yerden  gerçekten duman çıkmaz.

Annemin kapısı herkese açıktır.

Gerçek anlam:Kapı gerçekten açık olabilir.

Mecaz anlam:Misafirperver olması.

Gül,dikensiz olmaz.

Bülbül güle gül dedi

Gül gülmedi gitti

Bülbül güle gül bülbüle

Yar olmadı gitti.

---

Sözcükte anlam olayları kapsamlı konu anlatımımız burada sona erdi. Yazımızı okuduktan sonra aşağıdaki yazılarımızı da okursanız konuları bütün olarak daha iyi kavrayacaksınız.

1. Anlamlarına Göre Cümleler
2. Paragrafta Anlam Kapsamlı Konu Anlatımı
3. Anlatım Biçimleri ve Düşünceyi Geliştirme Yolları
4. Sözlü Anlatım Türleri Konu Anlatımı
5. Anlatım Türleri Kapsamlı Konu Anlatımı