Ders Sarayının hazırlamış olduğu, Tarih dersi konularından İlk Türk Devletleri – Diğer Türk Devletleri konu anlatımı yazısına hoş geldiniz. Bu yazımızın konusu ilk yazımızda incelemediğimiz, Diğer Türk Devletleri olacak. İlk Türk Devletleri – Diğer Türk Devletleri konu anlatımı yazımızda Hazarlar İskitler, Oğuzlar, Kırgızlar, Bulgarlar, Avarlar, Türgişler, Macarlar ve İlk Türk Devletleri Konu anlatımı yazısında değinmediğimiz konuları ele alacağız.

Diğer Türk Devletleri yazımız, İlk Türk Devletleri yazı dizisinin 2. konu anlatımı olduğundan, bu yazıyı okumadan önce mutlaka yazı dizisinin ilk yazısı olan İlk Türk Devletleri konu anlatımı yazısını okuyup, ardından bu yazıyı okursanız daha verimli olacaktır.

Bunun dışında sitemizde   “Atatürkçülük ve Atatürk İlkeleri Konu Anlatımı”, ” Türk İnkılabı”, ” Kurtuluş Savaşında Cepheler“, “Kurtuluş Savaşı Milli Mücadeleye Hazırlık Dönemi”,  “ Mondros Ateşkes Antlaşması ve Cemiyetler ”, “20. Yüzyıl Başlarında Osmanlı Devleti Konu Anlatımı” “En Uzun Yüzyıl Kapsamlı Konu Anlatımı”, “Avrupa Ve Osmanlı Devleti 18. Yüzyıl”, “Arayış Yılları Kapsamlı Konu Anlatımı”, “ Dünya Gücü Osmanlı Devleti ” , “Osmanlı Kültür ve Medeniyeti Konu Anlatımı” ,ve “Beylikten Devlete Osmanlı Siyaseti Konu Anlatımı “ gibi kapsamlı konu anlatım yazılarımız vardır. Bu yazılarımızı da okumanızı tavsiye ederiz.

İlk Türk Devletleri – Diğer Türk Devletleri

Bir önceki yazımız olan İlk Türk Devletleri Orta Asya’da kurulan Türk Devletleri idi. Bu yazımızda tarihte dünyanın değişik coğrafyalarında kurulmuş olan “Diğer Türk Devletleri” nin TYT’de ve okul derslerinizde size yararlı olacak belli başlı önemli özellikleri hakkında bilgi vereceğiz. Yararlı olması dileğiyle, kolaylıklar dileriz.

İSKİTLER

İlk Türk Devletleri konu anlatımı yazımıza bilinen ilk Türk Topluluğu olan İskitlerden devam edelim.

Tarihte bilinen ilk Türk topluluğudur. Karadeniz’in kuzeyinden Tuna nehrine kadar hakimiyetlerini genişletmişlerdir.

Alp Er Tunga en önemli hükümdarlarıdır.

İranlılar Saka, Yunanlılar ise İskit adını vermişlerdir. Bu durum İskitler ’in bu devletlerle iletişim kurduğunun göstergesidir.

İskitler savaşçı bir Türk topluluğudur. Bunun etkisiyle Avrupa’dan Orta Asya’ya kadar uzanan coğrafyanın kontrolünü sağlayarak birçok kavmi egemenlikleri altında tutmuşlar ve MÖ. 7. yüzyılda Anadolu’ya ilk Türk akınlarını gerçekleştirmişlerdir.

Hayvancılıkla uğraşan ve buna bağlı olarak göçebe bir yaşam süren İskitler tarihte ilk defa atı evcilleştiren ve atlı arabayı kullanan Türk topluluğudur.

Altın ve gümüş işçiliğinde ileri oldukları için bozkırın kuyumcusu olarak tanımlanmışlardır.

NOT:

İskitlerin ekonomik uğraşları sanatsal faaliyetlerini etkilemiş, hayvan üslubu sanatlarında önemli bir yer tutmuştur.

Şu ve Alp Er Tunga destanlarını ortaya koymuşlardır.

Dini anlamda Gök Tanrı inancını benimsemişler ayrıca falcılık ve büyücülükte de ileri gitmişlerdir. (Şamanizm)

AVARLAR  (565 – 835)

Çin kaynaklarında Juan-Juan, Kök Türkler’de Apar ve Bizans-Arap kaynaklarında ise Avar olarak geçmektedirler.

ilk önce Moğolistan’da devletlerini kumuşlar daha sonra Avrupa’ya hareket etmişlerdir. Sabar Devleti’ni 558 yılında tarih sahnesinden silerek Tuna boylarına yerleştiler. 562 Yılında Bayan Han önderliğinde Macaristan’da güçlü bir devlet kurdular.

NOT: Avarlar istanbul’u kuşatan ilk Türk devletidir.

İstanbulu kuşatan diğer devletler ise şunlardır:

Sasaniler ve Avarlar: 7.yüzyıl’da

Araplar ve Bulgarlar: 8.yüzyıl’da

Ruslar, Bulgarlar: 9.yüzyıl’da kuşattılar ama kente giremediler.

Latinler ise: 1204 yılında IV. Haçlı seferini İstanbul’a yaparak Bizans’a son verdiler. 1261 yılına kadar Latin krallığı adı altında İstanbul’u yönettiler. 1261 yılında İznik Rum imparatoru tarafından İstanbul Latinlerden geri alındı.

Osmanlıların ilk kuşatması Yıldırım Beyazıt tarafından 1391’de yapıldı.

Tarihteki 16 Türk devleti arasında İstanbul’u ilk kuşatan devlet Avarlar olmuştur. İstanbul’u 619 ve 626 yıllarında iki defa kuşatıp ele geçirmeye çalışmışlarsa da, donanmaları olmaması nedeniyle zayıf kalan bu kuşatmalardan netice alamamışlardır.

Dinlerini değiştirerek Hristiyanlaşan Avarlar, Hristiyanlığı kabul eden ilk Türk devleti olmuştur. Dinlerini değiştirmenin etkisiyle milli benliklerini yitirip  yok olmuşlardır.

NOT: At koşum takımlarını ve üzengiyi ilk defa Avarlar kullanmışlardır.

BULGARLAR

Tuna ve İtil Bulgarları olarak ikiye ayrılır. Tuna Bulgarları Hristiyan; İtil (Volga) Bulgarları Müslüman olmuşlardır. Hükümdarları Çar unvanı kullanmıştır.

Müslüman olan İtil Bulgarları milli benliklerini korurken, Avrupa’ya giden Tuna Bulgarları Hristyanlaşıp benliklerini yitirmişlerdir.

Tarihte İstanbul’a sefer düzenlemişlerdir.

HAZARLAR (630 -968)

Museviliği benimseyen ilk Türk devletidir.

Paralı askeri vardır.

Müslümanlarla savaşan ilk Türk devletidir. (Hz. Osman döneminde Belencer Savaşı)

Müslümanlığın Orta Asya’ya yayılmasını Türgişlerle beraber engellemişlerdir.

İslamiyet’in Kafkasya’ya yayılmasını engellediler.

Hazar Denizi ismini bu Türk Devleti’nden almıştır.

Hazarlar “Paxhazaria” denilen Hazar barışını getirmişlerdir. Ülkede Hristiyan, Musevi ve Müslümanlar barış içinde yaşamışlardır.

NOT: Hazarlar dini özgürlük getirerek ülkenin birlik ve beraberliğini korumuşlardır.

TÜRGİŞLER

Sulu Kağan Döneminde Emeviler’in Orta Asya’ya girmelerine engel olmuştur.

Baga Tarkan adına para bastıran ilk Türk hükümdarıdır.

PEÇENEKLER

Bizans’ta paralı asker oldular. Malazgirt Savaşında Türklerin tarafına geçerek savaşı B. Selçuklu devletinin kazanmasına sebep oldular.

Bağımsız devlet kuramadılar. Slavlara karşı Bizans ile ittifak kurdular.

KIPÇAKLAR (KUMANLAR)

Karadeniz’in kuzeyi ve Macaristan’da yaşadılar. Moğolların Türkleşmesinde etkili oldular.

Oğuzlarla mücadeleleri ‘Dede Korkut Hikayeleri’ ne konu oldular.

Codex Cumanicus adlı eser ilk sözlüktür.

Ruslarla mücadeleleri ‘İgor Destanı’na konu olmuştur. Rusların Karadeniz’e inmesine engel oldular.

OĞUZLAR (UZLAR)

Türk tarihinde çok büyük devletler kurmuş ve kalabalık Türk boyudur. Orta Asya’da Oğuz Yabgu adında bir devlet kurmuşlardır. Selçukluların kurucusu Selçuk Bey Oğuz Yabgu Devletinde subaşı (ordu komutanı) görevinde bulunmuştur.

24 oğuz Boyu vardır. Bugün hala Anadolu’nun pek çok yerleşim yerinde Oğuz boylarının isimleri vardır.

Büyük Selçuklu, Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Devletini Oğuzlar kurmuştur.

B. Selçuklular Kınık, Osmanlılar ise Kayı boyundan gelmektedirler.

KARLUKLAR

Tarihte Müslüman olmuş ilk Türk topluluğudur.

Talas Savaşı’nda Çinlilere karşı Abbasilere yardım ettiler.

MACARLAR

Avrupa’ya giden diğer Türk Devletleri gibi asimile olup benliklerini yitirmişlerdir.

Tarihte İlk Türkoloji Enstitüsünü Macarlar kurmuşlardır.

Balkanların Almanlaşmasını ve Slav kavimlerin birleşmesini engellemişlerdir.

KIRGIZLAR

Ötüken bölgesinde kurulan son Türk devletidir.

Dünyanın en uzun destanı olan Manas Destanı Kırgızlara aittir.

Yenisey kitabeleri Kırgızlara aittir.

Cengizhan’ın hâkimiyetini kabul eden ilk Türk devletidir.

Moğolları askeri ve siyasi alanda etkilemişlerdir.

DİĞER TÜRK DEVLETLERİYLE İLGİLİ AKILDA KALICI SORU ve CEVAPLAR

Yerleşik hayata geçen ilk Türk devleti kimdir?

Uygurlar

Ülkelerinde dini hoşgörü ortamı sağlayan Türk Devleti hangisidir?

Hazarlar

İstanbul’u kuşatan ilk Türk devleti kimdir?

Avarlar

Türk tarihinin ve Türk edebiyatının ilk yazılı örneklerinin adı nedir?

Orhun (Göktürk) Yazıtları

İtalya’ya sefer düzenleyen ilk Türk hükümdarı kimdir?

Atilla

Doğu ve Batı Roma’yı baskı altına alan Türk devleti hangisidir?

Avrupa Hun Devleti

Tarihte babasını tahtan indirerek başa geçen ilk Türk hükümdarı kimdir?

Mete Han

Sibirya bölgesine ismini veren Türk devleti hangisidir?

Sabirler (Sibirler)

Ergenekon Destanı hangi Türk devletine aittir?

Kök Türkler

İlk Türk devletlerinde önemli devlet işlerin görüşülüp karara bağlandığı yere ne denirdi?

Kurultay (Kengeş- Toy)

Hazar Denizine ismini veren Türk Devleti hangisidir?

Hazarlar

Tarihte ilk Türk parasını bastıran devlet ve hükümdar hangisidir?

Türgişler – Baga Tarkan

Museviliği kabul eden Türk devleti hangisidir?

Hazarlar

Orhun Yazıtlarını okuyan bilim adamının adı nedir?

Wilhelm Thomsen

Diğer sorular

Türklerde ilk düzenli ordu örgütünü kuran hükümdar kimdir?

Mete Han

Türk- Çin Savaşlarının temel nedeni nereyi ele geçirme isteğinden kaynaklanmıştır?

İpek Yolu

Hunlara ait en eski belgeler hangi devlete aittir?

Çin Yıllıkları

Roma İmparatorluğu’nun parçalanmasına yol açan tarihsel olayın adı nedir?

Kavimler Göçü

Atilla’nın Avrupa’da yaptığı seferler Almanların hangi destanına konu olmuştur?

Nibelungen Destanı

I. Kök Türk devleti hangi devlete karşı verilen bağımsızlık mücadelesi sonunda kurulmuştur?

Avarlar

Kök Türk Devleti Akhunlara karşı hangi devletle işbirliği yapmıştır?

Sasaniler

II. Kök Türk Devleti’nin kurucusu kimdir?

Kutluk (İlteriş) Kağan

Orhun Yazıtları kimler adına dikilmiştir?

Bilge Kağan Kültiğin, Vezir Tonyukuk

I. Kök Türk Devleti’nin başkenti neresidir?

Ötüken

Uygurların yerleşik hayata geçmelerinde etkili olan din hangisidir?

Maniheizm

Uygur alfabesi kimlerden alınarak geliştirilmiş bir alfabedir?

Soğdlar

Uygur Devleti’ne hangi devlet son vermiştir?

Kırgızlar

Uygurlara ait iki destanın adları nelerdir?

Göç Destanı Türeyiş Destanı

Turfan Uygur Devleti hangi devletin egemenliğine girmelerine rağmen onların Türkleşmesinde etkili olmuşlardır?

Moğollar

Manas Destanı hangi Türk devletine aittir?

Kırgızlar

İlk Türk devletlerinde kağanın eşlerine ne ad verilirdi?

Hatun (Katun)

Çaka Bey ile İstanbul kuşatmasına katılan Türk boyunun adı nedir?

Peçenekler

Günümüzde Ortodoks Gagavuz Türkleri hangi ülkede yaşamaktadırlar?

Moldova Cumhuriyeti

Codex Cumanicus adlı eser hangi Türk devletinin kültürünü yansıtmaktadır?

Kumanlar (Kıpçaklar)

---

İlk Türk Devletleri yazı dizisinin 2. yazısı olan Diğer Türk Devletleri yazımız burada sona erdi. Bu yazı dizisi 3 yazıdan oluştuğundan, konuyu tam olarak kavrayabilmek adına, bundan sonraki yazımız olan İlk Türk Devletleri – Kültür ve Medeniyet yazısını okumanızı tavsiye ederiz.

Sitemizde bütün tarih konuları yer almaktadır. Linkini verdiğimiz diğer yazılarımızı da inceleyebilirsiniz.“Atatürkçülük ve Atatürk ilkeleri”,  “Türk İnkılabı”, “Kurtuluş Savaşı Milli Mücadeleye Hazırlık Dönemi”, “Mondros Ateşkes Antlaşması ve Cemiyetler “, “ 20. Yüzyıl Başlarında Osmanlı Devleti ”, “En Uzun Yüzyıl Kapsamlı Konu Anlatımı”,  “Avrupa Ve Osmanlı Devleti (18. Yüzyıl)”, “Arayış Yılları Kapsamlı Konu Anlatımı”, “Dünya Gücü Osmanlı Devleti” ,“Osmanlı Kültür ve Medeniyeti”, “Beylikten Devlete Osmanlı Siyaseti” ,“Türkiye Tarihi Konu Anlatımı” ve “Türkiye Tarihi Kültür ve Medeniyet” yazılarımızdır. Bunları da okumanız çok faydalı olacaktır.

---