Yerleşme ve Yerleşmenin Gelişimi Konu Anlatımı

Ders Sarayının sizler için hazırlamış olduğu Yerleşme ve Yerleşmenin Gelişimi Konu Anlatımı yazımıza hoş geldiniz. Yerleşme ve Yerleşmenin Gelişimi Konu Anlatımı yazımızda tarih boyunca yerleşme ve yerleşmenin gelişimi konularından bahsedeceğiz.

Yazımıza başlamadan önce Yerleşme ve Yerleşmenin Gelişimi konusunu tamamlayıcı nitelikte olan Doğa ve İnsan Kapsamlı Konu Anlatımı ve Coğrafyanın Bölümleri ve İlkeleri konularını da mutlaka okumanızı tavsiye ederiz. Keyifli okumalar. Haydi başlayalım.

Yerleşme ve Yerleşmenin Gelişimi
Konu Anlatımı

İnsanların ekonomik seviyesi, kültürü ne olursa olsun beslenme ve giyinmeden sonra en temel ihtiyacı barınmadır. Barınma ihtiyacını karşılamak için insanlar çok çeşitli yapıları mesken olarak kullanmıştır. Mesken, insanın içinde güvenle dinleneceği, kar, yağmur, rüzgar gibi hava olaylarından ya da kendisine zarar verecek canlılardan korunacağı yerdir. Bu nedenle meskenler, insan hayatında çok önemli bir yere sahiptir. Dünya üzerinde geçmişten günümüze farklı alanlarda birbirinden çok farklı özellikte meskenler inşa edilmiştir.

Yerleşme

Yerleşme, en dar anlamıyla oturulan ve barınılan yer anlamına gelir. İnsanların yaşadıkları çevrelerin coğrafi koşulları barınak seçimlerini de etkilemektedir. Mağara, ağaç kovuğu, çadır, igloo, villa, apartman dairesi ve gökdelen geçmişten günümüze barınak çeşitlerine örnek verilebilir. Ancak yerleşme teriminden sadece barınılan meskenler (evler) anlaşılmamalıdır. İnsanların yaşadığı (sosyal ortamlar vb.) ve çeşitli ekonomik faaliyetlerde bulunduğu alanların (iş yerleri vb.) tümüne yerleşme denir.

Yerleşme olgusu, insanların çeşitli ihtiyaçlarından dolayı ortaya çıkmıştır. Bu ihtiyaçlar şunlardır:

• İklimin olumsuz etkilerinden korunma ihtiyacı,
• Korunaklı bir alanda uyuma ve dinlenme ihtiyacı,
• Sürekli temiz ve kullanılabilir su sağlama isteği,
• Sel ve deprem gibi doğal afetlerden korunma isteği,
• Yabani hayvanlara ve diğer insanlara karşı can güvenliğini sağlama ihtiyacı,
• Ürünlerini saklama ihtiyacı vb.

İnsanoğlu, geçmişten günümüze yaşama uygun alanları yerleşme yeri olarak seçmiştir. Yerleşme alanlarının belirlemesinde doğal ve beşerî çevre faktörleri etkili olmuştur

Paleolitik (Yontma Taş) Çağ’ın başlarında yaşamını gruplar halinde ve göçebe olarak sürdüren insanoğlu, avcılık ve toplayıcılıkla beslenme ihtiyaçlarını karşılıyordu. Bu dönemde, tatlı su kaynaklarına yakın mağara, ağaç kovukları ve taş oyukları gibi doğal barınakları mesken olarak kullanıyordu. Bu doğal barınaklara Çin’deki Çukutien (Kukutin), Almanya’daki Neandertal (Neandetal), ülkemizdeki Karain (Antalya) ve Yarımburgaz (İstanbul) mağaraları örnek verilebilir.

Buzul Çağı’nın da sona ermesiyle yerleşik hayata geçen insan, tarım ve hayvancılıkla uğraşmıştır. Faaliyetlerini sürdürdüğü yerde barınma ihtiyacını karşılamak üzere meskene ihtiyaç duymuştur. Böylece ilk meskenlerini kerpiç, taş, kamış gibi doğal malzemeleri kullanarak inşa etmiştir. MÖ yaklaşık 10.000 yıllarına denk gelen bu döneme Neolitik (Cilalı Taş) Çağ adı verilir. Ilıman kuşakta yer alan akarsu ve göl kenarlarındaki verimli topraklar, ilk yerleşik hayata ait kalıntıların olduğu yerler olmuştur. Anadolu’da yer alan Çatalhöyük (Konya) ve Mezopotamya’da yer alan Göbeklitepe (Şanlıurfa) yerleşmeleri buna örnektir.

Tarımla beraber besin kaynaklarının artması, nüfusun da hızlı bir şekilde artmasını sağlamıştır. Artan nüfusa bağlı olarak ilk yerleşmeler köylere dönüşmüştür. Zamanla tarım ve ticaret merkezi haline gelen köylerde, yerleşim alanlarının genişlemesiyle ilk şehirler ortaya çıkmaya başlamıştır. Fırat ve Dicle Nehirleri arasında kalan Mezopotamya, Mısır’daki Nil Vadisi, Hindistan’daki Ganj ve İndus Vadisi, Çin’deki Gökırmak ve Sarıırmak Vadileri ilk şehir yerleşmelerinin ortaya çıktığı alanlardır. İnsanların şehirlerde teşkilatlanmaya başlaması ve güvenlik kaygısıyla şehir devletleri ortaya çıkmıştır. Bu dönemde sur, kale ve tapınaklar inşa edilmiştir. Örneğin Orta Amerika’da kurulmuş olan Teotihuacan (Teotiukan) şehrinin surları içinde yaklaşık 100.000 kişi yaşamaktaydı.

Şehir Türleri

Avcılık ve toplayıcılıktan tarımsal üretime geçen insan, zamanla ihtiya­cından daha fazla üretmeye başlamıştır. İhtiyaç fazlası üretim, takas yöntemini geliştirmiş, daha sonra da tüccarlar aracılığı ile başkalarıy­la alıp-satma başlamıştır. Böylece ticaret faaliyeti doğmuştur. Genel olarak önemli yollar üzerinde veya deniz kıyılarında bulunup, ticaretin yoğunlaştığı alanlarda ticaret şehirleri ortaya çıkmıştır.

Ticaretin zamanla gelişmesi ve deniz aşırı yerlerde hangi yaşam koşul­larının var olduğu merakı insanı denizlere yönlendirdi. İnsanların deniz aşırı ülkelere ulaşma ve oralardaki doğal kaynaklardan yararlanma is­teği deniz kıyılarında limanların ve yerleşmelerin kurulmasını sağladı. Limanlar ve liman ticareti sayesinde büyüyen yerleşmeler liman şehir­lerini meydana getirdi.

Yerleşim alanlarında nüfusun kalabalıklaşması şehirler oluştu. Şehirle­rin büyüyerek ve bir araya gelerek oluşturduğu irili ufaklı devletlerin yö­netim kademeleri oluştu. Bu devletlerin kendilerine bir yönetim merkezi (başkent) seçmeleri ile idari şehirler ortaya çıkmıştır.

İnsanların inançları, onların en eski ve önemli sosyal yönleridir. İnsan­ların dini inançları gereği kutsal sayılan yerleşmeler, bu dince kutsal sayılan kişilerin, peygamberlerin yaşadığı, önemli eserlerinin bulundu­ğu alanlar, dinen kutsal sayılan yapılar ve mabetlerin bulunduğu yer­leşmeler, o dine inanan kişiler tarafından ziyaret edilerek gelişmesinde katkıda bulunulmuş, şehir hâline gelmeleri ile de dini şehirler ortaya çıkmıştır.  

Özellikle sanayi devriminden sonra madenin daha kolay ve çok işlen­mesi, demir, bakır, kömür, petrol gibi madenlerin olduğu yerlerde açılan maden ocaklarının sayısını artırmış ve çıkarılan madenleri işlemek için kurulan tesislerde çalışmak için çok sayıda insan buralara yerleşerek maden şehirlerini ortaya çıkarmışlardır.  

Binlerce yıldır yeryüzünü şekillendirmeye çalışan insan, aklı ve bilgi bi­rikimi sayesinde sanayi devrimini gerçekleştirmiştir. Sanayi devrimi ile kendisinin ve hayvan gücünün yerini makine gücü almıştır. Bu sayede yoğun üretim ve güçlü ekonomiler kurmuş, kırdan kente göçle şehirleş­me hızını artırmıştır. Bununla birlikte fonksiyonlu ve modern yapıdaki sanayi şehirleri doğmuştur.  Dünya nüfusunun zamanla artması, şehirlerin büyümesine ve sayısının artmasına neden olmuştur. Sanayi Devrimi’yle şehirlerin sayısı ve nüfusu daha da artmıştır. Sonuç olarak günümüzde farklı özellikteki yerleşmelerle birlikte yerleşilebilen alanlar genişlemiştir.

Kentleşmenin artması, kentlerde meydana gelen çevresel sorunlar, çalışma hayatının yoğunluğu ve monotonluğundan bunalan insanların belirli dönemlerde dinlenme ve eğlenme,değişik yerler görme ve kül­türler tanıma ihtiyaçları doğmuştur. Böylece turizm faaliyetleri ortaya çıkmıştırç turistik değerleri ve özellikleri fazla olan ve çok sayıda turistin ziyeret ettiği kentler turizm şehirlerini oluşturmuştur.

İnsan özellikle 20. yüzyılın başından itibaren bilgi ve deneyimi artmış, iletişim alanında büyük gelişme ve değişim ortaya çıkmıştır. Günümüz­de, bu çalışmaların her geçen gün daha da geliştirilebilmesi için sadece bilimsel çalışmaların yapılması için teknoloji kentleri (tekno-kentler veya bilişim kentleri) kurulmaya çalışmaktadır.

Dünya nüfusunun zamanla artması, şehirlerin büyümesine ve sayısının artmasına neden olmuştur. Sanayi Devrimi’yle şehirlerin sayısı ve nüfusu daha da artmıştır. Sonuç olarak günümüzde farklı özellikteki yerleşmelerle birlikte yerleşilebilen alanlar genişlemiştir.

BİLGİ: Yerleşme alanlarının sona erdiği en yüksek seviyeye yerleşme üst sınırı denir. Yerleşme üst sınırının en yüksek olduğu yer; yüksek sıcaklık ve nem oranından dolayı Ekvator’dur. Örneğin; 1.5 milyon kişinin yaşadığı Bolivya’nın başkenti La Paz (La Pas) deniz seviyesinden 4000 metre yüksekte bulunur.

BİLGİ: Dünya üzerindeki yerleşilmiş ya da yerleşilebilir alanlara ökümen, yerleşilmemiş alanlara da anökümen denir.

Ders Sarayının sizler için hazırlamış olduğu Yerleşme ve Yerleşmenin Gelişimi Konu Anlatımı yazımız sona erdi. Yerleşme ve Yerleşmenin Gelişimi Konu Anlatımı yazımızda tarih boyunca yerleşme ve yerleşmenin gelişimi konularından bahsettik.

Sitemizde yer alan Coğrafya ile ilgili diğer konu anlatımı yazılarımıza buradan ulaşabilir, diğer tüm derslerle ilgili içeriklere ise buradan göz atabilirsiniz. Yerleşme ve Yerleşmenin Gelişimi konusu ile ilgili MEB – EBA üzerinden araştırma yapmak için tıklayınız.