Yeryüzü Şekillerinin İzohipslerle Gösterilmesi ve Profil Çıkarma

Ders Sarayının sizler için hazırlamış olduğu TYT Yeryüzü Şekillerinin İzohipslerle Gösterilmesi ve Profil Çıkarma konu anlatımına hoş geldiniz. TYT  Yeryüzü Şekillerinin İzohipslerle Gösterilmesi ve Profil Çıkarma yazımızda izohipslerin genel özelliklerinden ve izohips haritalarında yeryüzü şekillerinin gösterilmesinden detaylı bir şekilde bahsedeceğiz.

Bu konuyu daha iyi kavrayabilmek için: Harita ve Kroki Nedir? Harita Elemanları Nelerdir? , Harita Çeşitleri ve Projeksiyon Yöntemleri ile Haritalarda Yeryüzü Şekillerinin Gösterilme Yöntemleri yazılarını okumanızı tavsiye ederiz. Keyifli okumalar. Haydi başlayalım.

Yeryüzü Şekillerinin İzohipslerle Gösterilmesi ve Profil Çıkarma

1. İzohipslerin Özellikleri ve Yeryüzü Şekilleri

• İç içe kapalı eğrilerdir.
• Yeryüzü şekillerini yükseltilerini ve biçimlerini canlandırırlar.
• En geniş izohips eğrisi en alçak yeri, en dar izohips eğrisi en yüksek yeri gösterir.
• 0 metre eğrisi deniz kıyısından geçer, yani kıyı çizgisidir.
• İzohipsler eşit yükselti aralıklarıyla çizilirler. Birbirini takip eden iki izohips eğrisi arasındaki yükselti farkı  (ekuidistans) haritanın tamamında aynıdır.
• Bir eğri üzerinde bulunan bütün noktaların yükseltileri aynıdır.
• Her izohips eğrisi kendisinden daha yüksek izohips eğrisini çevreler.
• İzohips eğrileri dağ doruklarında nokta halini alırlar (dağ, tepe).
• İzohipsler birbirini kesmezler yani temas etmezler.
• Birbirini kuşatmayan komşu iki izohips  aynı  yükselti değerlerine sahiptir.
• Akarsuyun her iki yanındaki eğrilerin yükseltisi aynıdır.
• Eş yükselti eğrilerinin sık  geçtiği yerlerde eğim fazla, seyrek  geçtiği yerlerde eğim azdır.

İzohips Eğrilerinin Sık Geçtiği Yerlerde:

-Eğim fazladır.

-Akarsuların akış hızları fazladır.

-Akarsuların aşındırma gücü fazladır.

-Akarsuların aşındırması derine doğrudur.

-Akarsular üzerinde taşımacılık yapılmaz.

-Kıta sahanlığı dardır.

-Dağa tırmanma zordur.

-Zirveyle etek arasındaki mesafe azdır.

-Ova veya plato gibi düzlükler yoktur.

İzohips Eğrilerinin Seyrek Geçtiği Yerlerde:

-Eğim azdır.

-Akarsuların akış hızları azdır.

-Akarsuların aşındırma gücü azdır.

-Akarsuların aşındırması yana doğrudur.

-Akarsular üzerinde taşımacılık yapılabilir.

-Kıta sahanlığı geniştir.

-Dağa tırmanma kolaydır.

-Zirveyle etek arasındaki mesafe fazladır.

-Ova ve palto gibi düzlükler vardır.

BİLGİ: İzohips çizgileri ile hazırlanmış büyük ölçekli haritalara topoğrafya haritası adı verilir

TEPE-DAĞ (ZİRVE, DORUK)

            En içte kalan izohips olup yükseltinin fazla olduğu bir yeri gösterir. Dağlar ve tepeler bu şekilde gösterilirler.  Eş yükselti eğrilerinde zirve, nokta “.” ya da üçgen “∆” sembolü ile gösterilir.

    BOYUN

            Karşılıklı iki tepe arasında kalan alçak kesimdir.

            SIRT

            İzohipslerin “V” veya “U” şeklini aldıkları kesimlerdir. İki yamacın birleştiği, su bölümü çizgisinin geçtiği yerdir. “V” şeklinin kapalı ucu yükseltinin azaldığı yeri, açık ucu ise yükseltinin arttığı yeri gösterir.

            VADİ

            Akarsuyun aşındırması ile oluşan yer şekillerine vadi denir. Yükseltinin arttığı yöne doğru izohips eğrilerinin “˄” (ters V) şeklinde girinti yerleri vadileri gösterir. Bir izohips haritasında akarsu varsa mutlaka vadi de vardır.

            YAMAÇ

            Sırtların her iki kısmında kalan yerlerdir. Aslında bir izohips haritasında her iki izohips arası yamaçtır. Yani her yer bir yamaç olarak kabul edilebilir.

            KAPALI ÇUKUR (ÇANAK)

            İzohipsler iç içe kapanıyor ve değerleri içteki küçük izohipse doğru azalıyorsa kapalı çukur (çanak) oluşur. Çukuru, tepeden ayırt ettiren gösterim şekli ok işaretlerinin kullanılmasıdır. Ok işaretlerinin yönü çukurlaşmanın (yükseltinin azalma yönünün) ne tarafa doğru olduğunu ifade eder. Ok işaretinin başladığı izohips eğrisinden ok işretinin bittiği izohips eğrisine kadar yükselti azaltılır.

            DELTA

            Akarsu çizgisinin kıyı çizgisinde sona erdiği (akarsuyun denize döküldüğü) yerde kara, akarsuyun kıyı çizgisine değdiği yerden denize doğru üçgen şeklinde çıkıntı yapmışsa delta oluşumu görülür. Örneğin, Çukurova, Balat, Çarşamba delta ovası gibi.

            Delta bir nevi ovadır. Bu ovanın meydana gelebilmesi için bir takım şartlara ihtiyaç vardır. Bir kıyıda delta oluşabilmesi için;

– akarsuyun bol miktarda malzeme (alüvyon) taşıyor olması,

– denizin derin olmaması (kıta sahanlığının geniş olması),

– gelgitin güçlü olmaması,

– kıyıda güçlü akıntıların olmaması gerekmektedir.

            Kıta Sahanlığı (Şelf Sahası): Deniz kıyısında 200 m derinliğe kadar olan sahalara verilen isim. Şelf. Deniz gerisindeki karanın eğimine göre kıta sahanlığı alanı değişir. Eğimin fazla olduğu kıyılarda kıta sahanlığı dar iken, eğimin az olduğu kıyılarda kıta sahanlığı geniştir. Deniz seviyesinin altında, kıyı çizgisinden -200 m derine kadar inen bölüme kıta sahanlığı (şelf) denir. Şelf kıtaların su altında kalmış bölümleri sayılır. Kıta sahanlığı dağların denize paralel uzandığı Akdeniz ve Karadeniz de dar iken, dağların denize dik uzandığı Ege’de geniştir.

            HALİÇ

            Akarsuyun kıyı çizgisinde sona erdiği (akarsuyun denize döküldüğü) yerde deniz akarsuyun kıyı çizgisine değdiği yerden karaya doğru girinti yapmışsa haliç oluşumu görülür. Haliçler; kıta sahanlığının dar, gelgitin fazla olduğu yerlerde (örneğin, Batı Avrupa kıyıları gibi okyanusa kıyısı olan yerler) görülür.

FALEZ

Dalga aşındırması sonucu deniz kıyısında meydana gelen dikliklere falez (yalıyar) adı verilir. İzohips haritalarında; deniz kıyısında izohipslerin birbirine yaklaştığı yani aralarının daraldığı yerlerde falez var denilebilir.

            ŞELALE (ÇAĞLAYAN)

            İzohipslerin birden fazlasının çok sıklaştığı ya da tek çizgi özelliği gösterdiği yerden akarsu çizgisi geçiyorsa söz konusu yer şelale (çağlayan) özelliği gösterir. Bu tür yerler aslında üzerinden akarsu geçen uçurumlardır.

            PLATO

            Akarsular tarafından derince yarılmış olan sahalarda yüksekte kalmış geniş düzlüklere plato denir. Anadolu’da yayla ifadesi de kullanılmaktadır. Bir izohips haritasında akarsuların etrafında izohips eğrileri birbirinden uzaklaşıyorsa, yani araları açılıyorsa orada geniş bir düzlükten bahsedilebilir. Bu yüksekte kalmış düzlük platodur.

            OVA

            Akarsular tarafından derince yarılmamış olan ve alçakta kalan düzlüklere ova adı verilir. İzohips haritalarında yükseltinin az olduğu yerlerde izohipslerin arası açılıyor yani izohipsler birbirinden uzaklaşıyorsa orada ova olduğundan bahsedilebilir.

KÖRFEZ VE KOY

            Denizin kara içerisine doğru sokulduğu geniş alanlara körfez, dar girintilere ise koy adı verilir. Dağların denize dik uzandığı yerlerde koy ve körfez sayısı da fazladır.

2. İzohips Haritalarında Profil Çıkarma

1. Profil çıkarılacak alan iki nokta ile belirlenir ve iki nokta arasına bir doğru çizilir.
2. Doğru ile eş yükselti eğrilerinin temas ettiği yerler işaretlenir.
3. Başka bir kâğıda eş yükselti eğrisindeki yükselti basamakları ve birbirine paralel çizgiler çizilir.
4. Daha sonra hazırlanan kâğıt, profili çıkarılacak doğrunun altına konur.
5. İşaretlenen noktaların yükselti değerleri hazırlanan kağıttaki yerlerine indirilir.
6. Daha sonra işaretlenen noktalar birleştirilerek profil tamamlanmış olur.

                   ÇIKMIŞ SORU:

            ÇIKMIŞ SORU:

ÇIKMIŞ SORU:

Yeryüzü Şekillerinin İzohipslerle Gösterilmesi ve Profil Çıkarma Konu anlatımı yazımız burada sona erdi. Yeryüzü Şekillerinin İzohipslerle Gösterilmesi ve Profil Çıkarma konu anlatımı yazımızda izohipslerin genel özelliklerinden ve izohips haritalarında yeryüzü şekillerinin gösterilmesinden bahsettik.

Bu konu ile ilgili ek çalışmalar yapmak için burayı ziyaret edebilirsiniz. Sitemizdeki diğer Coğrafya Konu Anlatımı yazılarına buradan ulaşabilirsiniz. Bu konu anlatımı yazımızdan sonra Haritalarda Yeryüzü Şekillerinin Gösterilme Yöntemleri konu anlatımı yazımızı okumanızı tavsiye ederiz.